PORTRE - Şair Turgut Uyar vefatının 38. yılında anılıyor

İSTANBUL - HİLAL UŞTUK - "İkinci Yeni" şiir akımının önemli şairlerinden Turgut Uyar, vefatının 38. yılında yad ediliyor.

Usta şair, Hayri ve Fatma Uyar çiftinin çocuğu olarak 4 Ağustos 1927'de Ankara'da doğdu.

İlkokulu babasının memuriyeti nedeniyle İstanbul ve Eskişehir'de tamamlayan Uyar, ilkokul yıllarında manzumeler yazmaya başladı, Ömer Hayyam, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı, Tevfik Fikret ve Ahmet Haşim'in eserlerini okudu.

Uyar, yatılı okuduğu Konya Askeri Ortaokulunun ardından Bursa Askeri Lisesine devam etti. 1947'de Askeri Memurlar Okulundan mezun oldu.

Personel subayı olarak 1948'de Posof'a (Kars Ardahan) tayin edilen şair, önce Terme Askerlik Şubesinde görev aldı, ardından üsteğmen olarak Ankara'da Kara Kuvvetleri Komutanlığı Personel Dairesi Başkanlığında çalıştı.

- İlk şiirlerinde Nazım Hikmet ile Orhan Veli'den etkilendi

Turgut Uyar'ın ilk şiiri "Yad" 1947'de Yedigün dergisinde yayımlandı. Şiir, Kaynak dergisince 1948'de açılan yarışmada Uyar'a ikincilik kazandırdı.

İlk kitabı "Arz-ı Hal" 1949'da okuyucuyla buluşan şairin ikinci kitabı "Türkiyem" 1952'de yayınlandı. ​​​​​​​İlk şiirlerinde Nazım Hikmet Ran ve Orhan Veli Kanık'tan etkilenen Uyar, ilk 2 kitabındaki şiirlerinde hece şiirini tercih etti. "Arz-ı Hal" kitabında yer alan "Yalağuz" şiirinde, "yalnız" kelimesini 18. yüzyıl Türkçesindeki karşılığıyla "yalağuz" olarak kullanan Uyar, şiirlerinde sık sık "kendini kalabalıkların içinde yalnız hissetme" duygusunu işledi.

- Göğe Bakma Durağı ile büyük beğeni kazandı

Usta kalemin, 1959'da yayınlanan üçüncü kitabı "Dünyanın En Güzel Arabistanı"nda yer alan "Göğe Bakma Durağı" şiiri, modernist yaklaşımı ve yeni imgeler kurma özelliğiyle beğeni topladı.

Uyar'ın kendi şiir ırmağını yeni bir akışa yönlendirdiği dönemde yazdığı şiirlerden "Göğe Bakma Durağı", yeni döneminin hemen tüm özelliklerini barındıran bir metin olarak, gerek şairin duyarlığı, gerekse poetik anlayışı bakımından yenileşmenin, modernleşmenin belirgin izlerini taşıdı.

Ayrıca kitaptaki diğer şiirlerle okunduğu zaman anlaşılacak şekilde yazıldığı için edebiyatçılar tarafından, bağımsız bir metin olmak yerine Turgut Uyar şiirinin ana gövdesinin homojen bölgelerinden biri olarak tarif edildi.

Ece Ayhan, Sezai Karakoç, Edip Cansever ve Cemal Süreya gibi şairlerin içinde olduğu "İkinci Yeni" akımına katılan şairin "Efendimiz Acemilik" ve "Çıkmazın Güzelliği" gibi yazıları Türk şiirinin bir döneminin anlaşılmasında başvurulan temel metinler arasına girdi.

Gerek öz gerekse biçim bakımından sürekli değişen, halk şiirinden divan şiirine geniş bir kültür birikimini değerlendiren Uyar, şiirlerinde aşk, ayrılık, ölüm temlerini ve çevreden aldığı izlenimleri işledi.

- Şiirleri İngilizce, Fransızca ve Sırpçaya çevrildi

Turgut Uyar'ın şiirleri İngilizce, Fransızca ve Sırpçaya çevrildi, kitapları ve yazıları Varlık, Yeditepe, Pazar Postası, Dost, Değişim, Türk Dili, Yedigün, Kaynak, Şimdilik, Forum, Yeni Dergi, Hürriyet Gösteri, Milliyet Sanat, Düşün, Dönem ve Papirüs dergilerinde yayımlandı. Şair, Hüseyin Cöntürk’ün çıkardığı Dönem dergisinin kurucuları arasında da yer aldı.

İlk evliliğini Yezdan Şener ile yaparak 18 yaşında baba olan Uyar'ın bu evlilikten Semiramis, Şeyda ve Tunga, 1969'da yazar Tomris Uyar'la yaptığı ikinci evlilikten de Turgut adlı çocukları oldu.

Uyar, 1958 yılında, zorunlu hizmetini tamamladıktan sonra yüzbaşı rütbesindeyken ordudan ayrıldı. Ankara’da, SEKA İrtibat Bürosunda ve Sanayi Bakanlığında memur olarak çalıştı. 1969'da emekliye ayrılarak İstanbul’a yerleşen Uyar, 22 Ağustos 1985'te siroz hastalığı nedeniyle yaşamını yitirdi.

- Ödülleri ve eserleri

Uyar'ın "Tütünler Islak" kitabı 1963 Yeditepe Şiir Armağanı, Tomris Uyar'la Lucretius'tan yaptığı "Evrenin Yapısı" çevirisi 1975 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü, "Kayayı Delen İncir" 1983 Behçet Necatigil Şiir Ödülü, yeni şiirlerinin eklendiği ve tüm şiirlerini toplayan "Büyük Saat" kitabı ise 1984 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü aldı.

Usta şair, şiir dalında "Arz-ı Hal", "Türkiyem", "Dünyanın En Güzel Arabistanı", "Tütünler Islak", "Her Pazartesi", "Divan", "Toplandılar", "Kayayı Delen İncir", "Büyük Saat", inceleme dalında "Bir Şiirden", eleştiri dalında "Sonsuz ve Öbürü" eserlerini okuyucuyla buluşturdu.