Yapay zeka destekli karar mekanizmasıyla sellerde oluşacak zararın önüne geçilecek

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Afet Yönetimi Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ömer Ekmekcioğlu, yapay zeka destekli karar mekanizması ile Türkiye'nin ilçe bazlı sel risk haritasını oluşturmak istediklerini belirterek, "Bu haritayı oluştuktan sonra ilgili bölgelerdeki lokal otoriteler, zarar azaltıcı ve önlem ihtiyacı olan yerleri bilmiş olacak." dedi.

İklim değişikliği ve kentleşmenin etkileriyle artış gösteren su baskınlarına karşı proje geliştiren Ekmekcioğlu, belirlediği havzaların coğrafi geçmişini göz önüne alıp yapay zeka destekli karar mekanizmasından yararlanarak sel yaşanma olasılığını hesaplıyor.

Ekmekcioğlu, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanı Ödülleri Programı'nda (GEBİP) ödül kazanan projesini geliştirip, Türkiye'nin ilçe bazlı sel risk haritasını çıkarmayı ve su baskınlarına karşı anlık verilerin işlendiği erken uyarı sistemi oluşturmayı amaçlıyor.

Doç. Dr. Ekmekcioğlu, AA muhabirine, ödül aldığı projenin çıkış noktasının doktora çalışmalarına dayandığını söyledi.

Yoğun kentleşmenin sellerdeki etkisine dikkati çeken Ekmekcioğlu, "Özellikle kırsal bölgelerden kentsel bölgelere göçler var. Uzun zamandır değişen iklimin daha da ivmelenmesi aşırı kentleşmeyle birleştiğinde, yoğun yağışlar su baskınlarına sebebiyet veriyordu. Bu tespitten sonra nasıl bir çalışma yapalım diye düşünmeye başladık. Bizim akademiye ve özellikle pratik uygulamalara bakışımız şu şekilde gerçekleşiyor. Önce problemi, sonra problemin olduğu yerleri tespit edelim ki doğru zarar azaltıcı önlemleri ortaya koyalım. Taşkın ihtimalinin yüksek olduğu veya daha akademik bir tabirle, kişilere duyarlı bölgelerin belirlenmesi üzerine odaklandık." ifadesini kullandı.

Günümüzde veriye ulaşmanın kolaylaştığını vurgulayan Ekmekcioğlu, "Özellikle uydu görüntülerinin bize sağladığı ciddi anlamda yüksek kapasitede verileri işleyebilecek mekanizmaları araştırmaya başladık. Makine öğrenmesi yöntemlerinin ve yapay zeka tekniklerinin bize bu noktada çok önemli avantajlar sağlayabileceğini fark ettik" dedi.

- Can ve mal güvenliği sağlayacak

Projenin ilk aşamasında ABD'de başarılı sonuçlar elde ettiklerini belirten Ekmekcioğlu, "Veri ulaşımı kolay olduğu için Amerika Birleşik Devletleri'nde bazı havzalarda biz bunları gerçekleştirdik. Yüzde 90'ın üzerinde başarı elde ettik. Aslında sel olma ihtimali, olasılık bazlı olarak yüzde 70, 80, 90 şeklinde sonuçlar vermektedir. İlerleyen süreçlerde bu kurulmuş modellere aktarılan veriler dinamik bir şekilde elde edilirse, verileri işleme kabiliyetinden dolayı dinamik olarak çalıştırılırsa, o zaman erken uyarı sistemleri gibi ileriye dönük çok kısa vadede, çok hızlı sonuçlar alabiliriz. Aslında insanın hayatını kurtarmakla beraber, çok ciddi mal zararlarını azaltacağını öngörüyoruz." diye konuştu.

Projesinin devamında sel ve su baskınlarına karşı erken uyarı sistemi kurmak, aynı zamanda ülke genelinde sel riski haritası oluşturmak istediklerini anlatan Ekmekcioğlu, sel ve baskınlarında oluşan can ve mal kayıplarının önüne geçebileceklerini ifade etti.

Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğünde kurulan taşkın yönetimi teknik komitesinde yer alan 5 akademisyenden biri olduğunu belirten Ekmekcioğlu, şunları kaydetti:

"İstanbul Teknik Üniversitesi ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüyle birlikte çalışma yaptık. Türkiye'nin taşkın envanterinin Devlet Su İşleri ile İstanbul Teknik Üniversitesi arasında imzalanmış bir protokol vasıtasıyla bizlere sağlanması ve bunların akademik çalışmaları beslemesi için girişimimiz pozitif sonuçlandı. 3 yıl boyunca bu envanteri kullanarak Türkiye genelinde daha önce sel olmuş noktaları belirleyip, çok ciddi bir çalışma gerçekleştireceğiz. Selleri tetikleyen unsurlara dair verileri toplayıp tekniklerini eğiteceğiz. Daha önce sel olmamış ama olmaya yatkın bölgelerde de yine olasılık bazlı sel duyarlılıklarını tespit edeceğiz. Yapay zeka destekli bir karar mekanizması ile Türkiye'nin ilçe bazlı sel risk haritasını oluşturmak istiyoruz. Bu harita oluştuktan sonra ilgili bölgelerdeki lokal otoriteler, zarar azaltıcı ve önlem ihtiyacı olan yerleri bilmiş olacak. Sel ve taşkınlara karşı mücadele noktasında önemli bir önlemi hayata geçirmiş olacağız."