Uzmanlar, Pakistan'daki Afganların zorla geri gönderilmeyeceğini belirtiyor

MUHAMMET NAZIM TAŞCI - Pakistanlı yetkililer ve uzman gazeteciler, bu ülkede mülteci ve farklı statülerde yaşayan Afganistanlıların zorla geri gönderilmeyeceğini belirtiyor.

Son dönemde Pakistan'da artan terör saldırıları, Afganistan ile Pakistan arasında tansiyonun yeniden yükselmesine neden oldu.

Belucistan'da 14 Temmuz'da silahlı kuvvetlere ait bir karargaha yönelik saldırı Pakistan ordusunun Afganistan'daki Taliban geçici yönetimine karşı sert tepkisine yol açtı.

Başbakan Şahbaz Şerif ve ordunun başındaki Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Asım Munir'in Pakistan'da yaşayan Afgan mültecilerin terör eylemlerine bulaştığına yönelik açıklamaları, dikkatleri mülteciler üzerine çekti.

Öte yandan, 1,3 milyondan fazla mültecinin 30 Haziran 2023'te süresi dolan kayıt kartları, henüz yenilenmedi. Bu durum, Pakistan'ın mültecilerle ilgili yakın gelecekte ne tür bir adım atacağıyla ilgili soru işaretlerine yol açtı.

Pakistanlı yetkililer ve uzman gazeteciler, Pakistan'da yaşayan Afgan mültecilerin durumu ve İslamabad'ın bu konuyu nasıl ele alabileceğiyle ilgili AA muhabirinin sorularını yanıtladı.

- "Geri dönen mültecilerin sayısı istenilen oranda değil"

Peştuca yayın yapan Hum News televizyonunda program sunan gazeteci Tahir Han, Afgan mülteciler sorununun Pakistan'ın karşı karşıya olduğu en büyük zorluklardan biri olduğunu söyledi.

Tahir Han, Eylül 2014'te Afganistan'daki Eşref Gani hükümetinin mültecilerin geri dönüşü konusunda Pakistan'dan 2 yıl istediğini ancak devam eden savaş nedeniyle bunun gerçekleşmediğini anımsatarak, "Pakistan'dan Afgan mültecilerin gönüllü geri dönüşü hala sürüyor. Fakat geri dönenlerin sayısı Pakistan veya Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğinin (UNHCR) istediği oranda değil." dedi.

Afganistan'daki durumun sürekli değişiklik gösterdiğini belirten Tahir Han, "O dönem savaş vardı. Şu an ekonomik problemler var ve insanlar geri dönmek istemiyor." diye konuştu.

- "Mültecilerin geri gönderilmesi göz ardı edilmemeli"

Tahir Han, Pakistan ordusunun Belucistan'da 14 Temmuz'da askeri karargaha yönelik terör saldırısının ardından yaptığı açıklamanın şaşırtıcı olduğuna dikkati çekerek, güvenlik güçlerinin Afgan mültecilerin teröre bulaşmasından son derece endişeli olduğunu ifade etti.

Ordunun açıklamasında, mültecilere işaret edildiğini belirten Tahir Han, "Bu bir endişe konusu. Pakistan şu anda mültecileri bir yük olarak hissediyor." değerlendirmesinde bulundu.

Tahir Han, uluslararası taahhütler ve Afganistan'daki durum sebebiyle Pakistan'ın mültecileri zorla bu ülkeye geri gönderme politikası gütmediğini dile getirerek, Taliban'ın Afganistan'da yönetime gelmesinin ardından Pakistan'a yüz binlerce Afgan'ın geldiğini söyledi.

Ağustos 2021'den sonra gelen Afganların vize sürelerinin dolduğuna işaret eden Tahir Han, Pakistan'ın insani temelde bu kişilere dokunmadığını vurguladı.

Tahir Han, Taliban yönetiminin Afganistan'daki önceki hükümetler gibi mültecilerin geri dönüşünü gündeme getirmediğini vurgulayarak, "Bu durum, mevcut sorunun devam edeceği anlamına geliyor. Ordunun başındaki Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Asım Munir'in açıklaması mültecilerin Pakistan'daki kalışını etkileyebilir. Pakistan mültecileri gönderecek diyemem ancak bu olasılığı da göz ardı edemezsiniz. " dedi.

- "Pakistan, insani temelde yasa dışı kalan Afganlara dokunmuyor"

Mültecilerin organize olarak bir suça bulaştığını söylemenin güç olduğunu belirten Tahir Han, "Ancak elbette suça bulaşanlar vardır. Milyonlarca kişiden bahsediyoruz. Ayrıca yüz binlerce kayıt dışı Afgan var ve bunların ne yaptığına dair veriler elimizde yok." diye konuştu.

Tahir Han, Pakistan'ın Birleşmiş Milletler (BM) üyesi olduğunu hatırlatarak, "Uluslararası yükümlülükler sebebiyle Afganları zorla geri gönderemeyiz. İnsani temelde hükümet yasa dışı kalanlara dokunmuyor." ifadelerini kullandı.

- Şamşato kampı ve Hizb-i İslami

Peşaver kentinin yakınındaki Şamşato Afgan mülteci kampını birçok defa ziyaret ettiğini anlatan Tahir Han, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) Afganistan'ı işgali döneminde Hizb-i İslami Partisi lideri Gülbeddin Hikmetyar'ın zaman zaman bu kampta olduğunu söyledi.

Tahir Han, Hizb-i İslami'nin Sözcüsü Harun Zargun'un da Şamşato'da kaldığını hatta ABD'nin Afganistan'ı işgali sırasında da kampta bulunduğunu ifade etti.

Şamşato kampının savaş sırasında oldukça büyük bir kamp olduğunu belirten Tahir Han, "Şu an birçok kişi gitti. O zamanlar Pakistan SSCB'ye karşı cihadın ana merkeziydi. Tabii bu durumu terörle ilişkilendiremeyiz." dedi.

Tahir Han, neredeyse tüm dünyanın bu bölgede olduğunu ve birçok devletin bu cihadı desteklediğini dile getirerek, "Hizb-i İslami'nin bu kampta okulu vardı. Kampın örgüte adam toplama merkezi olduğunu söyleyemem ancak bu kampı tamamen Hizb-i İslami kontrol ediyordu." diye konuştu.

Hizb-i İslami'nin bu kamptan adam toplama olasılığının olduğunu vurgulayan Tahir Han, "Hizb-i İslami üyeleri düzenli olarak Afganistan'a gidip savaşıp ve geri geliyordu." ifadesini kullandı.

Bu durumun SSCB'nin Afganistan'ı işgali sırasında yaşandığını belirten Tahir Han, ABD'ye karşı direnişte de Hizb-i İslami'nin bir süre savaştığını söyledi.

ABD'nin işgali sırasında Sözcü Zargun'un Şamşato'da kaldığını anımsatan Tahir Han, "Afganistan'da ABD veya NATO'ya karşı saldırı yaptıklarında bu kamptan sorumluluğu üstlendiklerine dair açıklama yapıyordu." dedi.

- Ağustos 2021'den sonra Pakistan'a 500-600 bin Afgan giriş yaptı

Pakistan Eyalet ve Sınır Bölgeleri Bakanlığına bağlı Afgan Mülteciler Komiserliği İslamabad Direktörü Kemal Han, resmi kayıtlara göre, Taliban'ın Afganistan'da yönetime geldiği Ağustos 2021'den bugüne kadar 11 bin 725 mültecinin Afganistan'a döndüğünü, 500-600 bin civarında Afganın ise Pakistan'a geldiğini dile getirdi.

Pakistan'a gelen Afganistanlıların vizeyle giriş yaptığını anımsatan Han, "Fakat bunların çoğu üçüncü ülkelere gitmek için Pakistan'a geldi. Biz bu kişileri geçiş halindeki göçmenler olarak niteliyoruz ve mülteci olarak tanımlamıyoruz." bilgisini paylaştı.

Han, Ağustos 2021'den sonra Pakistan'a gelen 500-600 bin Afgan'ın büyük çoğunluğunun ülkeden ayrıldığını tahmin ettiklerini söyledi.

Pakistan'daki Afganistanlıların ekonomik şartlarının iyi olmadığını belirten Han, bu kişilerin kendi ihtiyaçlarını, ailelerinin ihtiyaçlarını karşılayamadıklarında suça bulaşmış olabileceklerini dile getirdi.

Han, bu kişileri çeşitli suçlara itecek faktörlerin olduğuna dikkati çekerek beş parmağın beşinin bir olmayacağını ancak Afganların çoğunun yasalara ve kurallara uyduğunu kaydetti.

SSCB'nin Afganistan'ı işgaliyle Pakistan'a mültecilerin gelmeye başladığını kaydeden Han, çatışma ve uyuşturucunun da Pakistan'a getirildiğini söyledi.

Han, Şamşato Mülteci Kampı'nda 20 binden fazla kişinin yaşadığını ifade ederek, "Bu kişilerin 16 binden fazlası mülteci, 4 binden fazlası da Afganistan Vatandaş Kartı (ACC) sahibi." dedi.

- "Mültecilerin geri dönüşü gönüllü ve onurlu şekilde olmalı"

Han, Pakistan'daki 1,3 milyon kayıtlı mülteci için geri dönüş işleminin oldukça açık olduğuna dikkati çekti.

"(Afgan mültecilerin Afganistan'a dönmesi) Bu geri dönüş gönüllü ve onurlu şekilde olmalı. Peşaver'de ve Kuetta'da geri gönderme merkezlerimiz var. Öncelikle bu kişiler buraya başvuruyor." diye konuşan Han, daha sonra bu kişilerin kayıtlarının sistemden düşüldüğünü ve ülkeden ayrılmaya hazır hale geldiklerini belirtti.

Han, UNHCR'nin geri dönmeye karar veren bireylere 350 dolar, aileler için de 700 dolar verdiğini söyledi.

Belgesi olmayanların veya vizeyle gelip geçerli süreden sonra da Pakistan'da kalanların geri gönderme merkezlerince gönderilmediğini ifade eden Han, "Pakistan'ın ilgili yasalarınca bu kişiler yakalandıkları takdirde sınır dışı ediliyor." dedi.

Han, 2017'de belgesiz Afganlara Afganistan Vatandaş Kartı imkanının tanındığını dile getirerek, şu an ülkede belgesiz olanlara böyle bir imkan verilip verilmeyeceğinin hükümetin takdirinde olduğunu söyledi.

Pakistan'da halihazırda 54 Afgan mülteci köyü olduğunu kaydeden Han, "Mültecilerin yüzde 68'i kentsel alanlarda, yüzde 32'si ise bu köylerde yaşıyor." ifadelerini kullandı.