Türkiye'nin sigara ile mücadeledesi dünyaya örnek

ANKARA (AA) - YEŞİM SERT KARAASLAN - Türkiye, tütün kullanımı ile mücadele kapsamında 2009'dan bu yana hayata geçirdiği uygulamalar nedeniyle, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından "tütün kontrolü alanında lider ülke" ilan edildi.

AA muhabirinin, Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı'nda (2019-2023) yer alan bilgilerden derlediği bilgiye göre, dünyada yüzde 80'i düşük ve orta gelirli ülkelerde olmak üzere 1 milyardan, Türkiye'de ise 15 milyondan fazla kişi tütün ürünü kullanıyor.

Küresel bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilen tütün kullanımına bağlı hastalıklar nedeniyle dünyada her yıl 7 milyonun, Türkiye'de de 100 binin üstünde kişi yaşamını yitiriyor. Dünyada her yıl yaklaşık 1 milyon kişi de tütün ürünü dumanına maruz kaldığı için hayatını kaybediyor.

- Devlet politikası haline geldi

Tütün kullanımı ve tütün dumanının etkisini önemli bir halk sağlığı olarak gören Türkiye, bu alandaki mücadeleyi bir devlet politikasına dönüştürerek önemli çalışmalara imza attı.

Bu kapsamda, ilk mevzuat düzenlemesi de 1996'da yapıldı. Türkiye, DSÖ tarafından hazırlanan Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi'ne 28 Nisan 2004'te imza attı. Sözleşme, 30 Kasım 2004 tarihli ve 25656 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Türkiye, sözleşmeyi imzalayan 43'üncü ülke oldu.

Daha sonra tütün kullanımını ve buna bağlı zararları önlemek ve toplum sağlığını korumak amacıyla 2008 yılında köklü bir mevzuat değişikliği gerçekleştirildi. 5727 sayılı "Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun" 03 Ocak 2008 tarihinde TBMM'de kabul edildi.

Söz konusu mevzuat değişikliğine toplumsal uyumu ve desteği artırmak amacıyla, "19 Mayıs 2008-8 Temmuz 2009" tarihleri arasındaki dönemde kademeli uygulama başlatıldı. Söz konusu Kanunun kamuya açık kapalı alanları ile ilgili hükümleri 19 Mayıs 2008'de, özel hukuk kişilerine ait olan lokanta, kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmelerde tütün ürünlerinin tüketilmemesi ile ilgili hükmü ise 19 Temmuz 2009 tarihinde yürürlüğe girdi. Bu kapsamda, ikamete mahsus konutlar hariç tüm kapalı alanlarda tütün ürünü kullanma yasağı getirildi.

"Havanı Koru" ve "Dumansız Hava Sahası" sloganlarıyla güçlü medya kampanyaları yürütüldü. Bireylerin, tütün dumanına pasif maruziyetini önlemenin yanı sıra kullanıcıların da bırakmaya teşvik edilmesi amacıyla ülke genelinde 7 gün 24 saat esasına göre denetimler yapıldı.

- "Türkiye, 'tütün kontrolü alanında lider ülke' ilan edildi"

Bu doğrultuda, 2008 yılında kamuya açık tüm kapalı alanlarda tütün ürünü tüketimi yasaklandı. Mevzuat hükümlerine uyumu ve toplumsal desteği artırmak amacıyla sanatçı, sporcu, siyasetçi ve toplumun önde gelen kişilerinin de yer aldığı iletişim kampanyası hayata geçirildi. Sigarayı bırakmak isteyenlere destek olmak için hizmete giren sigara bırakma polikliniklerinin sayısı 81 ilde toplam 450'ye ulaştı.

ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı faaliyete girdi. Tütün bağımlılığı tedavisinde kullanılan ilaçlar ve nikotin replasman tedavisi preparatları da sigara bırakma poliklinikleri aracılığıyla vatandaşlara ücretsiz olarak sunuldu. Ayrıca sigaraya yönelik her türlü reklam, sponsorluk ve tanıtım faaliyetleri yasaklandı.

Tütün ürünlerine talebin azaltılmasında en etkili yöntemlerden biri olan sigara fiyatlarını artırmak için tütün ürünlerindeki vergi yükü artırıldı.

Türkiye, 2004'ten bu yana tütünle mücadele alanında bütün dünyaya örnek gösterilen çok önemli başarılara imza attı.

Türkiye, ülke genelinde yürüttüğü çalışmalardan ötürü, DSÖ tarafından "tütün kontrolü alanında lider ülke" ilan edildi ve MPOWER politika paketinde (M:Tütün kullanımını ve koruyucu uygulamaları izlemek. P:Toplumu tütün dumanından korumak. O:Sigarayı bırakmaya yardım etmek. W:Tütünün zararları konusunda uyarmak. E:Tütünün her türlü reklam, sponsorluk, tanıtım ve marka paylaşımını yasaklamak. R:Tütün ürünlerindeki vergileri artırmak) yer alan tedbirlerin tamamını yerine getiren ilk ülke oldu.

İzleme ve değerlendirmede kullanılan saha araştırmalarının çeşidini, sıklığını ve ölçeği artırıldı. Bu kapsamda Türkiye'de 4 yılda bir yapılan Küresel Yetişkin Tütün Araştırması (KYTA) 2 yılda bir yapılan TÜİK Sağlık Araştırması ile desteklendi.

-"Tütün kullanım oranları düştü"

Uluslararası kamuoyunda elde edilen bu başarılar ve hayata geçirilen uygulamalar sonucunda, Türkiye'de tütün kullanım oranları hissedilir oranda düştü. Türkiye'de 15 yaş ve üzeri nüfusta tütün kullanım oranları 2008'de yüzde 31,2 iken, bu oran 2012'de yüzde 27'lere geriledi.

Tütün kullanım oranlarında 2014'te yükselme tespit edilmesi üzerine alınan tedbirlerle 2016'daki kullanım oranları tekrar aşağıya çekildi.

Türkiye'de, Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2019-2023) çerçevesinde tütünle mücadele kapsamında yeni uygulamalar hayata geçirilecek.