Türkiye'nin akciğerleri yangınlara karşı yapay zeka destekli projeyle izleniyor

YEŞİM YÜKSEL - Orman Genel Müdürlüğü (OGM) Orman Yangınlarıyla Mücadele Daire Başkan Yardımcısı İlhami Aydın, yangın riski bulunan bölgelerin tahmin edilmesi ve buralarda tedbir alınması amacıyla yapay zeka destekli "Dinamik Yangın Risk Yönetimi" projesini hayata geçirdiklerini söyledi.

Yaz mevsimiyle sıcaklıkların arttığı, nem değerlerinin düştüğü hava şartları, orman yangını için uygun koşullar oluşturuyor.

Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı OGM, orman yangınlarının erken tespiti için 776 kuleden gözetleme yaparken, yapay zekayla donatılmış 184 kuleden de bilgi akışı sağlıyor.

Vatandaşların 112 Acil Çağrı Merkezine yaptığı ihbarları değerlendiren OGM, orman yangınlarının yüzde 90'ının meydana geldiği yaz aylarında, saat 10.00 ile 18.00 aralığında Türkiye'nin tamamındaki yangına hassas bölgeleri insansız hava araçlarıyla izliyor. Bir bölgede yangın çıktığının tespiti halinde ilgili ekipler, müdahale için olay yerine 10 dakikada varma hedefi doğrultusunda yönlendiriliyor.

Orman yangınlarına müdahalede başarı oranını artırma hedefindeki OGM, son olarak Koç Holding ile orman yangını çıkabilecek alanların belirlenmesi ve bu noktalarda gerekli önlemlerin alınabilmesi amacıyla yapay zeka destekli "Dinamik Yangın Risk Yönetimi" projesini geliştirdi.

Proje kapsamında, önceki yangın verileri de kullanılarak, yüksek risk altındaki bölgelerin tespiti için meteoroloji, bitki örtüsü, topografya, nüfus yoğunluğu, kara yolları, enerji nakil hatları gibi farklı parametreler dikkate alınıp, şeflikler ve bölmeler bazında 3 günlük yangın riski tahmini sunan yazılım geliştirildi. Orman yangını çıkma riski yüksek bölgeler için özel haritalar sunan yazılım sistemi, geçmiş yangınları yüzde 80 doğrulukla tahmin edebildi.

- "Proje tüm Türkiye'de çalışıyor"

AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Aydın, 2021'de Türkiye'nin güney illerinde meydana gelen orman yangınları sonrasında Koç Holding'in, kendi dijital kabiliyetlerini yangın sırasında veya öncesinde nasıl kullanabileceğine ilişkin bir başvuruda bulunduğunu, projenin ilk adımının da bu şekilde atıldığını söyledi.

Koç Holding'den ve OGM'den 30'ar kişi olmak üzere 60 kişinin Antalya'daki merkezde eğitim aldıklarını, üniversitedeki öğretim görevlileriyle de ortaklaşa çalıştıklarını belirten Aydın, şöyle konuştu:

"Geçmiş yangınları geçmiş verilerle, yapay zeka ve makine öğrenmesiyle nasıl modelleyebiliriz sorusundan başladık. 1975'ten bu yana bütün yangınları, meteorolojik verileri, Meteoroloji Genel Müdürlüğünden alarak verdik ve bu verilerden bir modellemeye ulaşıldı. Daha sonra, yaptıkları modellemeyi bize getirdiler. İlgili uzmanlar bir kez daha üzerinden geçti, eksik taraflarını söyledik, tekrar başladık. Proje Türkiye'deki orman yangınlarının en çok çıktığı Antalya, Muğla ve İzmir'de başladı. Buralardaki pilot çalışmadan sonra gerekli düzeltmeler yapıldı ve şu anda tüm Türkiye'de bu proje çalışıyor."

Projede 400'e yakın değişken kullanıldığını, bunların arasında sadece yangın verilerinin değil, demografik hareketler, insan yoğunluğu, turizm hareketleri gibi çok sayıda parametrenin bulunduğunu ifade eden Aydın, ayrıca 240 modelleme yaparak ağaç türleri ve bölgedeki bakı gibi parametreleri dahil ettikleri programı, çevrim içi kullanılacak şekilde tasarladıklarını kaydetti.

- Sistem 3 günlük yangın riski tahmini oluşturuyor

Aydın, günde 2 kez modellenebilen projenin 3 günlük veri sunduğunu ve Meteoroloji Genel Müdürlüğünce benzer şekilde üretilen farklı bir sistemle birlikte kullanım sağladıklarını anlatarak, şunları kaydetti:

"Yangınları etkileyen önemli hususların başında kuşkusuz ki meteorolojik hareketler geliyor. Özellikle meteorolojik veri bizim açımızdan son derece kıymetli. Dünya Bankasının aynı zamanda Amerikan Okyanus Araştırma Enstitüsü ve Meteoroloji Genel Müdürlüğünün verilerine göre, önümüzdeki yüzyılda tüm dünyada orman yangınlarının sayısının ve şiddetinin artacağı öngörülüyor. Bizim de amacımız Türkiye olarak yangınların çıkabileceği noktaları önceden tespit ederek gerekli önlemleri almak, olası yangın durumlarında da mümkün olan en kısa sürede en etkili müdahaleyi yapabilmek."

Sistemin her gün kontrol edildiğini, orman yangını riski bulunan alanlara ekiplerin konuşlandırıldığı ve devriye gezenlerin de riskli alanları kontrol ettiğini bildiren Aydın, dünyada benzer sistemler bulunmasına rağmen ilk kez bu kadar geniş çaplı bir proje yapıldığını üretimin ardından fark ettiklerini ve bunu tüm insanlığın hizmetine sunmayı amaçladıklarını dile getirdi.

- Anız ve bahçe temizliği yapılmaması uyarısı

Türkiye'deki orman yangınlarının yüzde 90'ından fazlasının insan kaynaklı çıktığını, bunların büyük kısmının da anız ya da bahçe temizliğinden kaynaklandığını vurgulayan Aydın, "Anızdan orman yangınlarına sebep olan çok sayıda yangınımız var. Vatandaşlarımızdan dileğimiz, rüzgarlı havalarda, nemin düşük olduğu havalarda anız ya da bahçe temizliği yapmamaları. Gördükleri en ufak bir yangını Alo 112 ya da en yakın orman teşkilatına haber vermelerini rica ediyoruz." diye konuştu.

Projenin geliştirilme aşamalarının sürdüğünü, ikinci adım olarak yangının tespiti veya tahmininin ardından buna müdahale edecek ekiplerin nerelerden kaydırılması gerektiğine dair çalışmalar yürüttüklerini belirten Aydın, 2025'te bu uygulamanın da devreye sokulmasının planlandığını sözlerine ekledi.