Kent estetiğine meyve ağaçlı peyzaj önerisi

YILDIZ NEVİN KASIM - TMMOB Peyzaj Mimarları Odası 2. Başkanı Özay Yerlikaya, kent içi peyzaj alanlarında, iklime ve bölgeye uyumlu yenilebilir bitkilere yer vermenin kentlilerin gıdaya erişimine ve kırsal hayata özlem duyan insanların dalından toplama özlemini gidermesine katkı sağlayacağını bildirdi.

Yerlikaya, AA muhabirine yaptığı açıklamada, iklim krizinin neden olduğu olumsuzluklara dikkati çekerek, dünyanın farklı bölgelerinden peyzaj mimarlarının bu yıl 4-6 Eylül'de, İstanbul'da "Dünya İçin Kırmızı Alarm-Code Red for Earth" çağrısıyla toplanacağını belirtti.

Toplantıda, artan olumsuzlukların dile getirilerek, nasıl düzeltilebileceğinin tartışılacağını anlatan Yerlikaya, "Herkesin bilmesi ve kabul etmesi gereken şey, yaşadığımız her yeri ifade eden peyzaj alanlarının güzel ve estetik olmasından daha çok ne işe yaradıkları ve faydalarının ölçülebilmesi konularına odaklanılmasıdır." dedi.

Kongrede kent içi peyzaj alanlarında, "yenilebilir peyzaj" kavramının da öne çıkacağını belirten Yerlikaya, şöyle konuştu:

"Yenilebilir peyzaj alanlarının kentsel peyzaj alanlarında kullanmanın insanlar üzerindeki önemli etkilerinden bahsetmekte de fayda var. Kent içi peyzaj alanlarında yani kent parklarında, meydanlarda, özellikle mahalle içi yeşil boşluklarda, yol kenarlarında yer alan yeşil alanlarda iklime ve bölgeye uyumlu yenilebilir bitkilere yer vermek hem kentlilerin gıdaya erişimine hem de kırsal hayata özlem duyan insanların dalından toplama özlemini gidermesine katkı sağlar. Bu aynı zamanda toplumsal huzura da önemli oranda etki ederek, insanların kentsel yeşil alanlarla bağ kurmasında da faydalı olur, insanların fayda sağladıkları alana zarar verme olasılıkları azalır."

- "Yeşil alanlara çilek gibi yer örten yenilebilir bitkilerden tercih etmemiz gerekiyor"

Yerlikaya, yenilebilir bitkilerin sağlayacağı faydaların somut olarak ortaya konulduğunu belirterek, "Ülkemizde önümüzdeki 10 yıl, bizi daha büyük su krizi beklerken bizim hala, aşırı su tüketimi sağlayan çim ve yerel olmayan bitki türlerini tercih etmemiz kabul edilemez bir tasarım hatasıdır. Oysa ki geniş yeşil alanlarımızı suya duyarlı çim ve örtü bitkileri ile tasarlarken bazı bölümlerine de çilek gibi yer örten yenilebilir bitkilerden tercih etmemiz gerekiyor." diye konuştu.

Genel peyzaj alanları içerisine özellikle çocukların sahiplenip, ekip biçebileceği alanlara yer verilmesinin, çocukların doğa ile ilişkilerini güçlendireceğini ve doğa duyarlı bireyler olarak büyümelerine katkı sağlayacağını vurgulayan Yerlikaya, "Yenilebilir peyzaj sayesinde kentlerde büyüyen çocukların dalından toplayacakları meyvelere yaşadıkları bölgede yer alan kent parklarında erişmeleri, onların doğa ile olan bağlarının kurulmasına önemli bir şekilde hizmet edecek." ifadelerini kullandı.

Bugün dünyanın en çok ziyaret edilen parklarından olan ABD'deki Millenium Park'ta mısır bitkisinin yenilebilir peyzaj unsuru olarak kullanıldığına dikkati çekerek, şunları söyledi:

"Bizim de kentsel peyzaj alanlarında cesaretle doğru seçilmiş yenilebilir peyzaj bitkilerini kullanmamız gerekir. İnsanların doğaya ve kendine yabancılaşmasını önlemenin en önemli yolu, onları doğa ile yine haşır neşir hale getirebilmekten geçiyor. Teknoloji bizi nereye götürürse götürsün insanın dalından meyve toplamak gibi bu doğal dürtüsünü yerine getirmek, buna hizmet etmek de biz peyzaj mimarlarının önemli görevleri arasında yer alıyor."

Küba'da kent parklarında yer verilen yenebilir peyzaj bitki varlığının, zor durumda kalan halk için önemli bir gıda kaynağı olarak kullanıldığına işaret eden Yerlikaya, "Önümüzdeki süreçte yenilebilir peyzaj bitkilerinin, dünya genelinde pek çok insan için kritik hayati öneme sahip olabileceği gerçeğini de insanların unutmaması gerekiyor." dedi.

Yerlikaya, kent parklarında yenilebilir bitkilerden oluşan bölgeler kurgulamanın sadece kent sakinleri değil, yaban hayatı için de olumlu olacağını vurguladı.

- "Peyzaj tabanlı şehircilik anlayışını hızla kentlerimizde uygulanır hale getirmeliyiz"

Tasarım beklentilerinin yenilebilir peyzajın, peyzaj alanlarına dahil edilmesini geciktirdiğini savunan Yerlikaya, şunları kaydetti:

"Kentsel peyzaj alanları sadece estetik kaygılarla oluşturulabilecek kadar önemsiz alanlar değildir. Kentin gelişimine göre önümüze çıkacak her fırsatı değerlendirerek kent içi yeşil alanları çoğaltarak, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız ile Peyzaj Mimarları Odamız iş birliği ile oluşturulan 'peyzaj tabanlı şehircilik' anlayışını hızla kentlerimizde uygulanır hale getirmeliyiz. Peyzaj alanlarımızı ekolojik, ekonomik ve sosyolojik açıdan ölçülebilir kılmalıyız.

Aşırı kentleşmenin kentlere dayattığı yer altı imalatlarının üzerinde yer alacak tüm yeşil çatıları hızla kentsel yeşil ağın bir parçası haline getirmek zorunda olduğumuz gibi mümkün olan tüm imar alanlarını da hızla yeşil alanlara dönüştürmek üzere kararlı ve cesur adımlar atmalıyız. Ancak bu şekilde kentsel ısı adası etkisini azaltabilir, kent içi doğal yaşamı ve yeşil ağ sistemini destekleyerek peyzaj tabanlı şehirleri olan bir ülkeye kavuşabiliriz."