Irak'ta medeni kanunda "evlilik yaşının düşürülmek istenmesi" tartışmalara neden oldu

HAYDAR KARAALP - Irak Meclisinde, "Kişisel Statü Yasası"nda değişiklik yapma girişimleri, mezhepçiliğin pekiştirilmesi ve otoriter partilere daha fazla nüfuz tanınması yönünde eleştirilere neden olurken 18 olan evlilik yaşının düşürülmesini de öngören tasarı ülkede tartışma yarattı.

Iraklı bir grup milletvekili, 1959 yılına ait medeni kanundan esinlenilen Kişisel Statü Yasası'na bazı eklemeler yapılmasını öngören yasa tasarısını Meclis gündemine taşıdı.

Söz konusu tasarı 24 Temmuz'da Meclis oturum gündemine alınsa da itirazlardan dolayı okunmayarak o günkü gündemden çıkarıldı.

Bu yasa tasarısı, evlenecek erkeğe nikahı istediği mezhebe göre seçme hakkı tanırken kadının ise nikah kıyma konusunda mezhep seçme hakkını elinden alıyor. Ayrıca boşanacak çiftin erkek çocuklarının ebeveynlerden birini seçme hakkı da 15'ten 7 yaşa düşürülüyor.

1959 yılına ait kanuna göre evli çiftlerin boşanması medeni kanuna göre yapılırken, bu tasarıda ise çiftlerin seçimine göre Şii ya da Sünni mezhebe uygun olarak boşanma gerçekleştirilebilecek.

Eğer kadının fıkhi anlamda bir mezhebi bulunmuyorsa mahkeme boşanma ve kazanılacak hakları eşinin mezhebine göre yapacak.

Boşanma ve ayrılık konularında Şii ve Sünni Vakfına müdahale etme yetkisi tanınan tasarının, yargıda "mezhep ayrılığı" meselesini derinleştireceği değerlendiriliyor.

- "Değişikliğin amacı, Irak'ta aile yapısını parçalamak"

Ülkedeki bağımsız kuruluşlardan "Irak İnsan Hakları Gözlemevi" yaptığı yazılı açıklamayla söz konusu tasarıyı eleştirdi.

Açıklamada, değişikliğin genel olarak Şii ve Sünni mezheplerindeki İslami mevzuata dayandığı ve diğer dört Sünni mezhebi göz önünde bulundurmadan yapıldığı, bunun da Irak vatandaşlarının temel özgürlüklerinin kısıtlanması konusunda ciddi endişeler yarattığı savunuldu.

Değişikliğin ayrıca Irak'ta İslam dinini takip eden birçok mezhebin anayasal ve yasal haklarının ihlaline yol açacağı da kaydedildi.

- İktidar ortağı Koordinasyon Çerçevesi'nden yasa tasarısına destek

Irak'ta hükümetin kurucusu sayılan ve Şii siyasi partileri çatısı altında toplayan "Koordinasyon Çerçevesi"nden de konuyla ilgili açıklama yapıldı.

Yasa tasarısının Meclis gündemine yeniden alınması istenen açıklamada, şu ifadelere yer verildi:

"Kanun tasarısı, her mezhep veya dinin özel şartlarına ilişkin hususları düzenliyor ve yürürlükte olan kanunu yürürlükten kaldırmıyor. Bu, Iraklıların dini ilkelerine ve demokrasinin temellerine aykırı olmayacak şekilde kendi seçimlerini yapmakta özgür olduklarını öngören Anayasa ile uyumludur."

Eski Başbakan Nuri el-Maliki'nin lideri olduğu "İslami Dava Partisi"nden de tasarıya destek çağrısı geldi.

İmam Azam Hanife en-Numan Camisi imamı Abdussettar Abdulcebbar ise yasa tasarısının ülkede mezhepçiliği körükleyeceğini ifade ederek, tasarıyı sert dille eleştirdi.

Abdulcebbar, "Bu değişiklik nefret dolu mezhepçi bir ruhla hazırlandı." ifadesini kullandı.

Iraklı Milletvekili Nur Nafi de konuyla ilgili yaptığı açıklamada, "Değişikliğin amacı, Irak'ta aile yapısını parçalamak, yasal çerçeveler dışındaki sözleşmelerin daha geniş kapsamlı olmasına izin vermek ve küçük yaşta evlenilmesine açık bir meşruiyet kazandırmak." dedi.

Nafi, bu şekilde boşanma davalarının artışının destekleneceği ve toplum üyeleri arasındaki mezhepçi ruhun derinleşeceğini savundu.

- "Bu durum mahkemeye emri vaki"

AA muhabirine konuşan siyasi analist Mucaşi Temimi de söz konusu tasarının kamuoyu tepkisinden dolayı geri çekildiğini ifade ederek, buna hem Şii hem Sünni dini çevrelerle Hristiyanların da tepki gösterdiğini dile getirdi.

Irak'ta hala bir kaos ortamının hakim olduğunu ifade eden Temimi, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Tasarı 122 milletvekilinin imzasıyla geri çekilirken, 20 vekil de bunu destekledi. Yüksek Yargı Konseyi, daha önce söz konusu yargı merciine karşı gelen kanunları onaylamayacaklarını açıklamıştı. Bu tür girişimler daha önce de yapıldı ancak Irak uluslararası sözleşmelere tabii bir ülke.

Bu tasarıyla evlenecek çiftler mahkeme dışında evlenebilecek daha sonra mahkeme onayına gidecek ki bu durum mahkemeye bir emrivakidir. Yani nikah kıymadan önce mahkemeye gitme zorunluluğunu ortadan kaldırıyor. Bu Irak'ı büyük bir kaosa sürükler.

Irak Meclisi Milletvekili Adnan ec-Cuheyşi de yeni kanun tasarısının Irak'ta tartışmalı hale geldiğini ifade ederek, "Bu tasarı ilgili yargı ve diğer hukuk çevreleriyle Şii ve Sünni dini merciler ve akademisyenlere sorulmadan acele bir şekilde hazırlanmış. Tasarıyı tüm bu mercilere göstermek gerekiyor çünkü bu tasarı önemli olduğu kadar risklidir. Bunda nikah, boşanma ve miras gibi riskli şeyler var. Tasarı Meclise gelirken de oylamaya sunulmadan önce madde madde açıklanıp üzerinde tartışılmalı." diye konuştu.

Iraklı 62 yaşındaki vatandaş Macid Musavvur da yeni tasarıyı kabul etmediklerini dile getirdi.

Musavvur da şunları kaydetti:

"Kızın miras hakkı ve 18 yaşını doldurmadan evlenmesi Iraklı aileler için sorun oluşturur. Kızlar erken yaşta evleniyor sonra boşanmalar yaşanıyor. Bu da aile yapısının dağılmasına neden oluyor. Ben kızımı erken yaşta asla evlendirmem, 20 yaş ve sonrası ancak evlendiririm."