GRAFİKLİ - Güney Afrika'da halk genel seçim için yarın sandık başına gidecek

MURAT ÖZGÜR GÜVENDİK - Güney Afrika Cumhuriyeti'nde seçmenler, Ulusal Meclis milletvekilleri ve eyalet yasama meclisi üyelerini seçmek üzere düzenlenecek 7'nci genel seçim için yarın sandık başına gidecek.

Güney Afrika Seçim Komisyonu'nun (IEC) paylaştığı verilere göre, 60 milyon nüfusa sahip ülkede kayıtlı 28 milyona yakın seçmen, yarın 07.00-21.00 saatlerinde 23 bin 292 seçim merkezinde oy kullanabilecek.

Parlamentonun alt kanadı Ulusal Meclis'teki 400 milletvekilinin ve ülkenin 9 eyaletindeki yasama meclisi üyelerinin seçileceği 2024 genel seçimi, ülkenin 30 yıllık demokrasi tarihindeki 7'nci genel seçim olma özelliği taşıyor.

- 1994 sonrası en kritik seçim

Ülkeyi 1948-1994 yıllarında yöneten beyaz ırkçı apartheid rejimine karşı direnişin merkezini oluşturan Afrika Ulusal Kongresi (ANC), 1994'teki ilk genel seçimlerden beri 30 yıldır tek başına iktidar partisi olmayı sürdürüyor.

Anketlerin büyük çoğunluğu, 2019 genel seçiminde yüzde 57 oy oranına sahip ANC'nin, bu seçimde ilk kez yüzde 50'nin altına inebileceğine işaret ediyor.

Güney Afrika'nın ilk kez bir koalisyon hükümeti tarafından yönetilmesine neden olabilecek bu seçim, 1994 sonrası en kritik seçim olarak değerlendiriliyor.

Son yıllarda giderek artan işsizlik ve suç oranları, derinleşen elektrik ve su krizi, yolsuzlukla mücadeledeki yetersizlikler, Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa liderliğindeki ANC'nin oylarındaki olası düşüşün başlıca nedenleri arasında gösteriliyor.

- Ana muhalefet liderliğinde 7'li masa

Son genel seçimde oyların yüzde 21'e yakınını alan ana muhalefet partisi Demokratik İttifak'ın (DA) oy tabanı Western Cape eyaleti başta olmak üzere büyük oranda siyahi olmayan nüfusa dayanıyor.

Beyaz siyasetçi John Steenhuisen liderliğindeki DA, geçen yıl Inkatha Özgürlük Partisi (IFP), Özgürlük Cephesi Artı (VP), ActionSA, Birleşik Bağımsız Hareket (UIM), Spektrum Ulusal Partisi (SNP) ve Bağımsız Güney Afrika Ulusal Yurttaşlık Örgütü ile Çok Partili Sözleşme (MPC) ittifakını kurmuştu.

AA muhabirinin güncel seçim anketlerinden derlediği veriler, bu partilerin toplam oy oranının yüzde 30'a yakın olabileceğine işaret ediyor.

- Seçimin sürpriz aktörü: Ulusun Mızrağı

Güney Afrika'yı 2009-2018 döneminde yöneten ve yolsuzluk suçlamasıyla partisi ANC tarafından yönetimden el çektirilen Zuma'nın 2023'te kurduğu Ulusun Mızrağı'nın (MK), bu seçimin sürpriz aktörlerinden biri olabileceği öngörülüyor.

Anketler, MK'nin katılacağı ilk seçimde yüzde 10'nun üzerinde oy oranına ulaşabileceğine işaret ediyor. Ülkenin en büyük etnik grubu Zuluların çoğunlukla yaşadığı doğu eyaleti KwaZulu-Natal, MK'nin oy deposu olarak gösteriliyor.

Sol tandanslı bir parti olan MK, ismini, ülkenin ilk siyahi devlet başkanı Nelson Mandela tarafından kurulan ve apartheid ile mücadelede ANC silahlı kanadını oluşturan Ulusun Mızrağı örgütünden alıyor.

ANC'nin, isim ve logo konusunda telif hakkı ihlali yapıldığı gerekçesiyle MK'nin seçimlerden men edilmesine ilişkin Seçim Mahkemesi'ne yaptığı başvuru 28 Mart'ta reddedilmişti.

Anayasa Mahkemesi'nde 20 Mayıs'ta görülen davada, 2021 yılında mahkemeye itaatsizlik suçundan 15 ay hapis cezası alan Zuma'nın seçimlere katılması sabıka kaydından dolayı yasaklanmıştı.

- Ekonomik Özgürlük Savaşçıları

Zuma döneminde 2008-2012 yıllarında ANC'nin gençlik kolları başkanlığını yürüten ve aşırılıklarıyla parti itibarına zarar verdiği gerekçesiyle ihraç edilen Julius Malema tarafından 2013 yılında kurulan Ekonomik Özgürlük Savaşçıları (EFF), halihazırda mecliste en çok sandalyesi bulunan üçüncü parti olma özelliği taşıyor.

Anketler, son seçimlerde yüzde 11'e yakın oy alan EFF'nin, bu seçimlerde de benzer bir oy oranına sahip olabileceğini gösteriyor.

Afrika milliyetçiliği tabanında aşırı sol ideolojiye sahip EFF, yoksul halka toprak dağıtımı, madenlerin kamusallaştırılması, beyazların arazilerine el konulması gibi vaatleriyle öne çıkıyor.

- Güney Afrikalı seçmenin acil sorunları

G20 ve BRICS üyesi Güney Afrika, gelişmiş altyapısı, zengin yeraltı kaynakları ve güçlü finans kuruluşlarıyla, kıtanın en büyük 3 ekonomisi arasında yer alıyor.

Kıtanın en büyük 10 şirketinin tamamına ev sahipliği yapan ülke, dünyanın önde gelen elmas, altın, platin, demir ve kömür üreticileri arasında bulunuyor.

Bununla birlikte yaygın görülen yoksulluk ve gelir adaletsizliği ülkenin temel problemlerinin başında geliyor. Güney Afrika, dünyada gelir dağılımı eşitsizliğinin en yüksek olduğu ülke olma özelliği taşıyor.

Son yıllarda giderek artan ve bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 33'ü bulan yüksek işsizlik de Güney Afrika'nın kronikleşmiş problemleri arasında yer alıyor.

Geçen yıl her saat başı ortalama 3 cinayetin işlendiği ülkede, suç olaylarındaki artış ciddi güvenlik endişelerini de beraberinde getiriyor.

Günde 10 saate varan elektrik kesintilerinin yaşandığı elektrik krizi ise gerek ekonomiyi, gerekse günlük hayatı sekteye uğratıyor ve Güney Afrikalı seçmenin en mühim sorunları arasında bulunuyor.

Yolsuzlukla mücadeledeki yetersizlikler de hükümetin en çok eleştirdiği konular listesinde en üst sıralarda kabul ediliyor.