GRAFİKLİ - Enerji ithalatını azaltacak Karadeniz gazı, bütçeye milyarlarca lira katkı sağlayacak

ANKARA (AA) - FUAT KABAKCI - Türkiye'nin enerji ihtiyacının giderilmesine ve ekonomisine doğrudan çok büyük bir katkı sağlayacak Karadeniz gazının karaya ulaştırılması çalışmalarında son günlere gelinirken, Sakarya Gaz Sahası'ndan fazlar halinde çıkarılacak gazın ekonomiye milyarlarca lira katkıda bulunacağı öngörülüyor.

Enerjide doğal gaz ithalatıyla önemli ölçüde dışa bağımlı olan Türkiye, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının (TPAO) yürüttüğü Sakarya Gaz Sahası Geliştirme Projesi çerçevesinde 710 milyar metreküplük Karadeniz gazının şebekeye bağlanması için gün sayıyor.

Zonguldak'ın 170 kilometre açıklarında 2020'de yapılan ilk doğal gaz keşfi ve ardından karada 8 bin, denizde 2 binden fazla personelin iki yılı aşkın süredir üç vardiya esasıyla mesai harcadığı yerli gazın kullanıma sunulması için yarın akşam, Türkiye'nin enerji sektöründe bir dönüm noktası olacak. Denizin 2 bin 200 metre altındaki Deniz Tabanı Üretim Tesisi'nden boru hatlarıyla 30 saatlik yolculuk ve yüzlerce test aşamasından geçerek Sakarya Gaz Sahası Kara Tesisi'ne ulaşan yerli gazın devreye alınması için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla Filyos Gaz İşleme Tesisi'nde "Karadeniz Gazı Devreye Alma Töreni" düzenlenecek.

Yıllık yaklaşık 60 milyar metreküp gaz ithalatı yapan Türkiye için enerjide dışa bağımlılığının azalması ve ekonomik açıdan büyük katkı sunacak Karadeniz gazı, TPAO Filyos Münferit Yatırım Yeri'nde bulunan Sakarya Gaz Sahası Kara Tesisi'nde işlenecek.

Gazın içindeki muhtemel su ve yabancı maddeler burada ayrıştırılacak ve Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) standartlarına uygun hale getirilecek. Gaz akabinde BOTAŞ'a ait Ana Ölçüm İstasyonu'na ve ardından ulusal gaz şebekesine aktarılacak.

Yerli gazın mayısın ilk yarısında evlere verilmesi hedefleniyor.

- Faz-2 üretimiyle tüm konutların gaz ihtiyacı karşılanacak

Doğal gazın çıkarılması süreci fazlar halinde ilerleyecek. Faz-1 kapsamında planlanan 10 kuyunun 5'i yarınki törenin ardından, kalan 5 kuyu ise eylül ayı sonunda devreye alınacak.

Faz-2 üretimine 2026'da geçilmesi, faz-3'e Amasra Sahası'nın da üretime dahil edilmesiyle 2028'de geçilmesi öngörülüyor.

Günlük gaz üretimi Faz-1'de 10 milyon metreküp olacak, Faz-2'de 40 milyon metreküpe, Faz-3'te ise 60 milyon metreküp seviyelerine ulaşacak. Faz-2'de Türkiye'deki konutların tüm ihtiyacının yerli gazla karşılanması hedefleniyor.

- Karadeniz gazı için 50 civarında destek gemisi görev yapıyor

Sakarya Gaz Sahası Geliştirme Projesi'nde Türkiye'nin deniz enerji filosundan Fatih, Yavuz ve Kanuni sondaj gemilerinin yanı sıra 50 kadar destek gemisi görev yapıyor. Projede 40 bin veri toplama noktası kullanılıyor.

Veri toplama noktalarından elde edilen bilgilerle, vanaların açılıp kapanması da dahil olmak üzere, tüm sistem Türk mühendislerce geliştirilen ve neslinin ilk örneği olan ZEKİ adlı dijital ikiz teknoloji kullanılarak uzaktan kumanda ediliyor.

- "Yeni doğal gaz kontratlarına tok alıcı gözüyle yaklaşacağız"

Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener, AA muhabirine, Karadeniz gazının ekonomiye katkılarına yönelik yaptığı değerlendirmede, günlük 10 milyon metreküp gaz üretiminin Türkiye'nin yıllık tüketiminin yüzde 5-6'sını karşılayabileceğini bunun da ekonomiye direkt ya da dolaylı bir çok katkısının olacağını söyledi.

Akyener, doğal gazda sabit fiyat mekanizmasının olmadığına ve piyasanın çok dinamik olduğuna işaret ederek, şöyle devam etti:

"Kışın EPİAŞ piyasalarındaki fiyatlar metreküp başına 25 liraya, hatta daha yukarılara çıkmıştı. Şu an 9-10 lira civarında seyrediyor. İlk fazda günlük 10 milyon metreküp üretilecek. 10 milyon metreküpü günümüz EPİAŞ ortalama spot satış fiyatını baz alarak 10 ile çarparsak günlük 100 milyon lira tutarında bir gelir anlamına geliyor. İkinci fazda bu yaklaşık 400 milyon liraya çıkacak."

Doğal gaz üretiminin artışıyla birlikte ekonomik değerin de artacağını ifade eden Akyener, "Yıllık 3,5 milyar metreküp doğal gaz ürettiğimizi varsayar ve EPİAŞ spot piyasa fiyatlarını ortalama 10 lira baz alırsak ilk faz gazın ekonomiye katkısı yaklaşık 35 milyar lira olur." dedi.

Akyener, Karadeniz gazının Türkiye'ye kış aylarındaki olası katkılarına ilişkin, "Kış aylarında fiyatlar arttığında gaz bulmak zorlaşıyor. Dışarıdan yüksek fiyatlarla spot doğal gaz alıyoruz. Bu sayede dışarıdan spot doğal gaz almak zorunda kalmayabiliriz." diye konuştu.

Türkiye'nin, doğal gaz kontratlarının sona erdiği bir süreçte masaya daha güçlü oturacağına dikkati çeken Akyener, "Yeni doğal gaz kontratlarına tok alıcı gözüyle yaklaşacağız. Kontratları, süresi doldukça yeniliyorsunuz. 'Benim zaten doğal gazım var' diyerek tok alıcı mantığıyla yeni kontratlarda fiyat kırdırabiliyorsunuz." ifadelerini kullandı.

- Karadeniz'de gaz keşfinin serüveni

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının (TPAO), Ağustos 2020'de Tuna-1 kuyusunda 320 milyar metreküplük bir doğal gaz keşfi gerçekleştirdi. Ekim 2020'de Tuna-1 kuyusundaki sondaj tamamlandığında, kuyudaki rezerv miktarı 85 milyar metreküplük revizyonla 405 milyar metreküp olarak güncellendi.

Haziran 2021'de Amasra-1 kuyusunda 135 milyar metreküplük yeni bir rezerv keşfi gerçekleştirildi. Yeni keşiflerle Karadeniz'deki toplam doğal gaz rezervi 540 milyar metreküpe ulaştı.

Aralık 2022'de ise söz konusu rezerv DeGolyer & MacNaughton adlı bağımsız kuruluşun yeniden değerlendirme çalışması sonucu 652 milyar metreküp olarak tekrar güncellendi ve Çaycuma-1 kuyusunda 58 milyar metreküplük yeni bir rezerv keşfi daha gerçekleştirildiği açıklandı.

Böylece Karadeniz'deki toplam rezerv miktarı Aralık 2022 itibarıyla 710 milyar metreküpe ulaştı.