Eskişehir'in "nizami planlı" 111 yıllık Osmanlı köyü: Abbashalimpaşa

YAVUZ EMRAH SEVER - Eskişehir'in Çifteler ilçesine bağlı kırsal Abbashalimpaşa Mahallesi, evleri ve yollarının kuş bakışı görünümünde dikdörtgen ve kare biçimindeki bloklardan oluşan nizami yerleşim yapısıyla dikkati çekiyor.

Eskişehir il merkezine 66, Çifteler'e 3 kilometre uzaklıkta yer alan mahalle, 1912'deki Balkan Savaşları'ndan dolayı Bulgaristan'ın Kırcaali şehrinden göç etmek zorunda kalan soydaşların Sakarya Nehri'nin doğduğu topraklara yerleşmesiyle 111 yıl önce köy olarak kuruldu.

Her hanesine 120 dekar tarla ve 700 metrekare arsa tahsis edilerek kuruluşu tamamlanan köy, imar planına sadık kalınarak yerleşime açıldıktan sonra Cumhuriyet döneminde de bu özelliğini korudu. Köyün kuruluşundan bugüne geçen süreçte yıkılıp yeniden yapılan binalarında, imar planı dışına çıkılmadı.

Kurulduğunda adı "Mandıra" olan ve padişah çiftlikleri geleneğini devam ettiren köyün ismi, 30 Aralık 1914'te merkezi Bursa'da bulunan Hüdavendigar Vilayeti yönetiminin kararıyla değiştirildi.

Bölgede yaşayanların talebi üzerine köye, o dönem Osmanlı Devleti'nde sadrazamlık yapan Said Halim Paşa'nın kardeşi ve Mısır prenslerinden Mehmed Abdülhalim Paşa'nın ikinci oğlu olan Abbas Halim Paşa'nın adı verildi.

Meşrutiyetten önce devlet şurası üyeliğinde bulunan ve kardeşinin sadrazamlığı sırasında Bursa Valiliğine atanarak yaklaşık 1,5 yıl valilik yaptıktan sonra Bayındırlık Bakanı olan Abbas Halim Paşa'nın adını alan kırsal mahalle, "cetvelle çizilmiş gibi" yerleşim planıyla dikdörtgen ve kare biçimli bloklardan oluşuyor.

Sokakları düz ve birbirine paralel olan Abbashalimpaşa'nın dar veya çıkmaz sokağı bulunmuyor.

- "Yukarıdan çok düzgün şekilde görünür"

Abbashalimpaşa Mahallesi Muhtarı Mehmet Güçen, AA muhabirine, mahallelerindeki sokakların herhangi birinin başından bakıldığında, diğer ucunun rahatlıkla görülebildiğini söyledi.

Mahalle içi yolların tamamının aynı genişlikte olduğunu belirten Güçen, şöyle devam etti:

"Kuruluşu çok düzgündür. Yukarıdan çok düzgün şekilde görünür. Burası çok büyüktü. Göçler çok oldu, gençler hep dışarı gitti. Nüfusumuz azaldı, 50-55 haneye düştü. Mahalle sakinleri geçimini çiftçilik ve hayvancılıkla sağlıyor. Pek hayvancılık da kalmadı. Tarımda arpa, buğday, pancar, mısır, kabak çekirdeği yetiştirilir."

Ziyaretçilerin yerleşim planını beğendiğini anlatan Güçen, dışarıdan gelenlerin gerek aralarındaki konuşmalarda gerekse sosyal medya paylaşımlarında kuş bakışı görünümünü Barselona'ya benzettiklerini dile getirdi.

Güçen, mahallenin nizami planının dikkat çekici olduğunu dile getirerek, "Mahallemiz herkes tarafından beğenilen bir yer. Bir de bizde yabancı hiç yok. Hepsi Bulgaristan muhaciri. Kış aylarında herkesin evi var. Eskişehir merkeze gidiyorlar. 3-4 ay Eskişehir'de kalıyorlar." ifadesini kullandı.

84 yaşındaki Saffet Kaba da komşu mahalle Saithalimpaşa'nın da benzer mimariye sahip olduğunu aktardı.

72 yaşındaki Turgut Çolak ise bir asrı aşkın geçmişe sahip mahallelerinin plan ve projesinin Abbas Halim Paşa'nın eseri olduğunu vurgulayarak, "Başka yerden ziyarete gelenler beğeniyor. Mahallemizin kendine özgü bir yapısı var. Baktığınız zaman sokaktan sokağa görünür, bir tek orta yer görünmez. Orta yerde camimiz var." diye konuştu.