Çin'de "Bana puanını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim" dönemi başlıyor

İSTANBUL (AA) - ABDULKADİR GÜNYOL - Sosyal Kredi Sistemi ile işe alımlardan uçak bileti almaya kadar sosyal yaşamın pek çok alanı kişilerin puanlarına göre değerlendirilecek.

Çin'de bu yıl içinde tüm ülkeyi kapsaması beklenen Sosyal Kredi Sistemi ile Çinli vatandaşlar, yüz tanıma, sosyal medya kullanımı ve yapay zeka teknolojileriyle puanlanacak.

Proje ile Çin yönetimi, vatandaşların davranışlarını "sosyal güven" başlığı altında sıralayacak büyük bir puanlama sistemi kuruyor. Sistem ile birlikte vatandaşlar sahip oldukları puanlara göre çeşitli şart ve koşullarda ödül veya ceza alacak. Sistemin daha işlevsel kullanılabilmesi için Çin hükümeti 176 milyon olan kamera sayısını bu yıl iki katına çıkarmayı düşünüyor.

Çin Komünist Partisi'nin resmi yayın organlarından Global Times gazetesinin bildirdiğine göre, ülkenin farklı bölgelerinde kısmen uygulanmaya başlanan projede, geçen yılın mayıs ayına kadar çeşitli kategorilerde kara listeye giren 11 milyon 140 bin kişiye uçağa binmekten, 4 milyon 250 bin kişiye ise yüksek hızlı trene binmekten men cezası verildi.

- Hayatın her alanını kapsayacak

Sistemle birlikte vatandaşların puanlarını belirlemede, harcama alışkanları, sosyal medya kullanımı, arkadaş çevresi gibi son derece kapsamlı unsurların dahil olduğu bir algoritma sarmalı etkili olacak.

Kırmızı ışıkta geçmek, sigara içilmeyen bölgelerde yapılan yasak ihlalleri ve borcunu zamanında ödememek gibi davranışlar cezalandırılırken, ödemelerini zamanında yapma ve toplumsal sorumluluk projelerinde gönüllü yer alma gibi davranış biçimleri mükafatlandırılacak.

Yahoo News'te yer alan bir habere göre ise uygulama sadece sivil vatandaşların puanlanması ile kalmayacak, Çin'deki devlet kurumları içindeki otoriteyi sağlamak için de kullanılacak. Habere göre Çin'in askeri gücü olan Çin Halk Kurtuluş Ordusu da Sosyal Kredi Sistemi'ne geçmeyi düşünüyor. Haberde yer alan iddiaya göre, bir kişi orduyu terk etmek istediğinde sosyal kredi puanı düşürülecek ve kara listeye alınabilecek.

South China Morning Post'ta yer alan habere göre ise, Çin'de bir şirket tarafından geliştirilen uygulama ile Sosyal Kredi Sistemi'ne bağlı olarak Çin'de bulunan 18-45 yaş arasındaki kişilerin puanlanmasına bağlı olarak özellikle kariyer fırsatlarına daha rahat erişmesi planlanıyor. Haberde detayları anlatılan uygulamaya göre, uygulama işe alımlarda veya yurt dışı üniversite başvurularında istenen tavsiye mektuplarının yerini almayı hedefliyor.

- Dünya puanlamaya alıştı

Dijital dönemle birlikte özellikle hizmet sektöründe görülen puanlama sistemi her geçen gün hayatımızın önemli bir parçası haline geliyor. Artık pek çok kişi bindiği taksiden restoranta, eve çağıracağı ustadan e-ticarete kadar pek çok işlemi kişilerin puanına dikkat ederek yapıyor. Puanlamanın önemini fark eden bir çok firma da verdiklerini hizmetin ardından kullanıcılardan yüksek puan talebinde bulunuyor. Kimi uygulamarda puanın düşük olan kullanıcıları iş almakta zorlanırken, kimi uygulamalarda belirli puanın altındakiler uygulama tarafından sistem dışına itilebiliyor. Şu anda özel sektör alanlarında çok sık bir şekilde kullanılan ve neredeyse kalitenin birincil ölçütü olarak görülen puanlama sistemi ilk defa Çin'deki sosyal kredi sistemi ile en yaygın ve sistemli şeklini alacak. Kişilerin hemen hemen bütün alanlardaki puanlarını toplayan sistem ile birlikte, bir alanda alanan düşük bir puan kişinin hayatını tamamen etkileyebilecek.

- Black Mirror gerçek mi oluyor?

Sistem pek çok kişi tarafından Distopyan dizi Black Mirror'un "Nosedive" bölümüne de benzetiliyor. Bir sosyal medya uygulamasının daha geliştirilmiş halini konu alan dizide kişiler çevresindekilerin olumlu veya olumsuz davranışlarına göre puanlıyor. Dizi de karakterler birbirinden yüksek puan almak için adeta yarışırken puanı düşün olanlar ise işten kovulma tehdidi gibi pek çok olumsuzlukla mücadele ederken, dizinin baş kahramanı Lacie puanı düşük olduğu için arkadaşının düğünü gibi pek çok sosyal aktiviteye dahi katılamıyor.