Atatürk Üniversitesinde elektronik malzemeler "e-atık" ile döngüsel ekonomiye kazandırıyor

TEVHİD FURKAN NEHRİ - Atatürk Üniversitesi birimlerindeki kullanılmayan ve ömrünü tamamlamış elektronik malzemeler, kurulan koordinatörlük sayesinde, "e-atık" ile döngüsel ekonomiye kazandırılıyor.

Erzurum'daki 67 yıllık Atatürk Üniversitesindeki her türlü atığın yönetilebilmesi için 2020'de Senato kararıyla Katı ve Tehlikeli Atık Yönetimi Koordinatörlüğü kuruldu.

Eskiyen ve kullanılmayan elektronik eşyalar, e-atık yönetimi ile koordinatörlük bünyesinde kurulan depolarda toplanıyor. Kullanılmayan eşyalar 6 kategoriye ayrılıyor.

Bilgisayar monitörleri, klavyeler, santral cihazları, klimalar, bilgisayar kasaları gibi birçok malzeme belirli bir tonaja ulaşınca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından lisans verilen firmalarca alınarak geri dönüşüme kazandırılıyor.

Atatürk Üniversitesi Çevre Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü ile Katı ve Tehlikeli Atık Yönetimi Birimi Koordinatörü Prof. Dr. Zeynep Ceylan, AA muhabirine, Kovid-19 döneminde 30 ton atığın dönüşümü gerçekleştirdiklerini, bu sayede de üniversitedeki atık yönetimine başlandığını söyledi.

Üniversitedeki her türlü atığın yönetilebildiğini ifade eden Ceylan, bunu da hem Avrupa Birliğinin hem de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının kategorize ettiği şekilde yaptıklarını belirtti.

E-atıkların daha önce hurdalık alanlara döküldüğünü anlatan Ceylan, "E-atıklar için ayrı bir yönetim silsilesi oluşturduk, yönetmeye başladık. Rastgele değil kategori kategori teslim alıyoruz. E-atık teslim formu oluşturduk. Her atığın kodlamasına göre kabul edip kontrol ediyoruz. İmzalar altında teslim alıyoruz." dedi.

- "Dünyanın yeni metal yatakları e-atıklar"

"Dünya çöp kavramını tamamen terk etti. Bizim de terk etmemiz lazım. Artık atığın da bir tık üzerine çıktık. Şu anda atıklarımız aslında bizim kritik ve stratejik hammaddemiz oluyor." diyen Ceylan, ülkelerin politikalarını ve stratejilerini belirlerken, atıkların olmazsa olmaz bir şekilde bütün eylem planlarının içine girdiğini vurguladı.

Atık yönetiminin önemine dikkati çeken Ceylan, "Özellikle e-atıklar içinde onlarca değerli metal var. Biz yer üstü ve yer altı zenginliklerimiz azaldı. Bu zenginlikler ülkenin gelişmişlik ölçütüne etki eden bir faktör ama bunlar sonsuz değil. Maalesef tükenebilir madde. Özellikle metaller gerçekten tükendi. Dünyanın yeni metal yatakları e-atıklar." ifadelerini kullandı.

Atatürk Üniversitesinin eski bir üniversite olduğunu anımsatan Ceylan, buna bağlı olarak tonlarca e-atığın yönetilmek zorunda kalındığını belirtti.

Üniversitedeki atık yönetiminden örnekler veren Ceylan, "Dijitalleşme başladığından beri her türlü elektrikli elektronik malzeme alınmış. Bu kadar süreçte her şeyin bir kullanım ömrü var. O kullanım ömürlerini tamamlamış olan pek çok e-atık her bir birimin deposunda duruyordu. Artık biz kendimizi ilan ettikten sonra düzenli bir şekilde teslim alıyoruz." diye konuştu.

- E-atıklar, tamir işlemleri için de kullanılıyor

Oluşturulan depolarda toplanan elektronik atıkların üniversitenin Elektronik Cihaz Onarım Koordinatörlüğü tarafından kontrol edilerek tamir edilebilir parçalar için çalışmalar yapıldığını da ifade eden Ceylan, şunları kaydetti:

"Atıkların katma değer olarak döngüsel ekonomiye yeniden kazandırılması son derece önemli. Eş zamanlı olarak gelen atıklarımızı, tamir edilmesi gereken değerli cihazlarımızı buradaki e-atıklardan bulduğumuz parçalardan onarımını yaptırıyoruz. Onlarca cihaz tamir edilerek tekrar kullanıma sunuldu. Dünyamızın çevresel sorunları haddinden fazla artmış durumda. İklim değişikliğinden tutun iklim değişikliğine bağlı olarak pek çok alt problemler oluştu. Hem üniversitemize hem ülkemize hem de dünyaya katkı da bulunmuş oluyoruz."

Ceylan, dünya üniversiteleri arasında sürdürülebilirdik, iklim çalışmaları, çevre faaliyetleri gibi alanlarda sıralama yapan GreenMetric'in 14 Ekim Uluslararası E-Atık Günü’nde ilk kez dünya çapında üniversiteleri Sürdürülebilir E-Atık Yönetimlerine göre gerçekleştirdiği sıralamada Atatürk Üniversitesinin 27'nci sırada yer aldığını sözlerine ekledi.