GÖKHAN BALCI/CİHAN DEMİRCİ - Edirne'de 14 Mart 1575'te ibadete açılan Selimiye Camisi ihtişamı ve mimari detaylarıyla 449 yıldır aynı ilgiyi görüyor.
Mimar Sinan'ın ustalık eseri olarak adlandırdığı Selimiye Camisi, zamanı aşan mimarisi ve görkemiyle Edirne'nin siluetini süsleyen bir inci gibi parlıyor.
UNESCO'nun 2011'de kültürel miras listesine almasıyla dünya çapında daha da tanınan bu eşsiz yapı, Türk-İslam mimarisinin zirvesini temsil ediyor.
Sekiz sütuna dayalı kasnak tekniğiyle inşa edilen cami, tek bir kubbe altında bulunan muazzam bir sanat eseri olarak öne çıkıyor. Camide 85 metrelik minareler, hünkar mahfili, mermer minber ve her yere donatılmış çiniler yer alıyor.
Kente gelenlerin önce küçük bir cami olarak gördüğü Selimiye, yaklaşıldıkça büyüklüğü ve ihtişamıyla gözleri kamaştırıyor. Osmanlı Sultanı II. Selim'in emriyle yapılan yapı, Mimar Sinan'ın ustalığının doruğunu temsil ediyor.
1569 yılında temeli atılan ve 6 yıl süren yapım aşamasının ardından 1575'te ibadete açılan Selimiye Camisi, sadece bir ibadet alanı değil, aynı zamanda insanlığın mimari mirasına değerli bir katkı olarak öne çıkıyor.
Kubbesinden minaresine, akustiğinden süslemelerine kadar her yönüyle her ziyaretçiin büyük beğenisini kazanıyor.
-"Selimiye yaklaşık 5,5 asırlık bir hikayedir"
Sinan ve Selimiye Camisi Vakfı (SİSEV) Genel Müdürü ve Trakya Üniversitesi Serbest Öğretim Görevlisi Yüksek Mimar Mehmet Ali Esmer, AA muhabirine, Selimiye'nin yapıldığı dönemde ibadethane olmasının yanı sıra eğitim merkezi ve şehrin sorunlarının konuşulduğu bir toplanma alanı olarak da hizmet verdiğini söyledi.
O dönem kamu yapılarından birçok amaçla faydalanıldığını belirten Esmer, "Selimiye'ye o açıdan bakarsak en büyük kapalı toplanma alanıdır. Selimiye Camisi Türklerin beş büyük devlet bir büyük millet idealidir, yani Karahanlılar'dan başlayan bir serüvenin son noktasıdır. Yaklaşık 5,5 asırlık bir hikayedir Selimiye Camisi. Türk tarihi açısından bu bakımdan çok önemlidir." dedi.
Esmer, Selimiye Camisi'nde köşelerde görülen kürsülerin caminin yapıldığı dönemde bilim kürsüsü olarak kullanıldığını, üniversitelerdeki "kürsü"nün buradan geldiğini dile getirdi.
Selimiye Camisi'nin en büyük kubbeye sahip cami olma özelliğiyle, tek mekan algısı yaratan bir görünümünün olduğunu ifade eden Esmer, "Sinan bunu yaparken tabii ki çok büyük matematik hesapları yaparak, çok bilimsel çalışarak akustik hesabını yapıp havalandırmasına kadar deprem hesaplarına kadar mükemmel bir şekilde çözümleyip her sorunu halledip bu yapıyı gerçekleştirmiş." diye konuştu.
- "Yapıdaki bütün oranlar doğal oranlardır"
Esmer, caminin en büyük özelliklerinden birinin de üzerine binen yükü azaltan iskelet sistemi olduğunu vurguladı.
Kubbe yükünün sekiz kolla dağıtıldığını ifade eden Esmer, şunları kaydetti:
"Bunların dört kolu payandalara, yanlardaki o ikişerli payandalara, diğer dört kol da minarelerin altına iner. Minareler aslında sadece gösteriş amaçlı değil aynı zamanda statik amaçlıdır burada. Yapıdaki bütün oranlar doğal oranlardır. Altın oran ölçülerinde çok iyi kullanmıştır. Bir de Mimar Sinan'ın yapılarına baktığımız zaman uzaktan hepsinin yatayda 52 derecelik bir açı çizdiğini yani bu da kum saatinin kumunu döktüğü zaman doğal olarak aldığı açı biçimidir yeryüzünde. Bu da yapının depreme karşı savunma sistemidir. Bunu da çok iyi kullanmış. Çok iyi gözlemlerin neticesinde ortaya çıkmış bir eserdir Selimiye Camisi. İncelense o kadar çok özellikler detaylarında gizli ki Mimar Sinan'ın ustalığı da imzası da bu detayların altında saklı."
-"Kabe'deki sembolleri kullanılmış"
Esmer, yazdığı kitap için yaptığı araştırmalarda müezzin mahfilinin orijinal olduğunu gördüğünü belirtti.
Müezzin mahfilinin bulunduğu yere statik ve akustik zorunlulukla yerleştirildiğini anlatan Esmer, "Bu zorunluluğun arkasından da bir Kabe benzetmesi yaparak, Kabe'nin 1/2 ölçüsünü kullanarak, Kabe'deki sembolleri kullanarak, Selimiye Camisi'nin namaz kılınan zeminine yeryüzü anlamı katmış. Yani Kuran'da da yeryüzünün temiz olan her yeri mescittir anlamında bir ayet var." ifadelerini kullandı.
- Dünya mimarisinin zirvesi
Trakya Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi İsmet Osmanoğlu da Selimiye'nin dünya mimarisinin zirve noktasını temsil eden yapılardan biri olduğunu söyledi.
Mimar Sinan'ın 4 yarım kubbeli merkezi mekan sistemini geliştirerek Selimiye'de merkezi mekanı tek bir kubbe altında topladığını belirten Osmanoğlu, "Selimiye'de hem merkezi mekan tek kubbede toplandı hem de iç ve dış mimari mekan bütünlüğü sağlanmış oldu. Dünya mimarisi için büyük bir yenilik büyük bir ilerlemedir bu aslında." dedi.
Osmanoğlu, Mimar Sinan'ın örnek gösterilecek birçok cami inşa ettiğini ancak Selimiye Camisi ile ulaştığı yapının Türk ve dünya mimarisi için büyük bir başarı olduğunu, taşıyıcı sistemi, konstrüksiyonu, yapım tekniği, süsleme sanatları ve işçilik açısından Selimiye'nin mimari açıdan ileri bir noktada olduğuna dile getirdi.
- Selimiye'nin restorasyonları
Osmanoğlu, Selimiye'nin 1752 Edirne depreminde zarar görmesi nedeniyle 3. Mustafa döneminde ilk kez restorasyona alındığını anlattı.
Yapının 18. yüzyıldaki restorasyonları sonrası pek çok kez elden geçtiğini ifade eden Osmanoğlu, "1760'lı yıllarda esaslı bir onarım görmüştür. Daha sonraki yıllarda da zaman zaman bakım yapılmıştır. Hatta iç süslemelerinde değişiklikler yapılmıştır. 19. yüzyıla gelindiğinde süslemeler barok süslemelerle değiştirilmiştir. En son onarım ise 1980'de yapılmıştır. Kapsamlı bir restorasyona alınmıştır, kubbedeki tezyinatlar kalem işleri o döneme aittir." dedi.
Osmanoğlu, Selimiye'de yeni bir restorasyon ihtiyacı sonucu 2021 yılında çalışmalar başlatıldığına dikkati çekti.
Ortaya çıkan yapısal sorunlar ve 1980'deki restorasyonun eksikliklerinin tamamlanması açısından yapının restorasyona alındığını anlatan Osmanoğlu, "Türkiye'de restorasyon çalışmaları çok ileri bir noktaya gelmiştir. Türk restorasyonu bulunduğumuz dönemde dünya sıralamasında da ön sıralardadır. Selimiye Camisi'nde yapılan restorasyon oldukça bilimsel bir restorasyondur ve yapıyı bir 100 yıl daha ileriye taşıyacaktır." diye konuştu.