HÜSEYİN BAĞIŞ - İzmir merkezindeki Smyrna Antik Kenti'nde yaklaşık 20 bin seyirci kapasiteli olduğu değerlendirilen tiyatronun iki vomitoriumundan (seyirci geçidi) biri, gün yüzüne çıkarıldı.
Milattan önce 1. yüzyılda yaşamış Romalı mimar ve mühendis Vitruvius'un "Mimarlık Üzerine" adlı eserinde adı geçen tiyatro, kazı çalışmalarıyla toprak altındaki uykusundan uyanıyor.
Kemeraltı ile Kadifekale semtleri arasındaki antik kentte sürdürülen kazı çalışmaları sırasında 2 yıl önce keşfedilen tiyatronun batı kısmındaki 3 metre 66 santimetre genişliğinde, 6 metre uzunluğundaki "L" biçimli seyirci geçidi, gün ışığına kavuşturuldu.
Tiyatronun doğu kısmında yer aldığı değerlendirilen diğer seyirci geçidi yapısının ise bugüne ulaşmadığı belirlendi.
- Antik tiyatro bütünlüğe kavuşuyor
Kazı heyetinin başkanlığını yürüten İzmir Katip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) Türk İslam Arkeolojisi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Akın Ersoy, AA muhabirine, geçidin ortaya çıkarılmasıyla tiyatronun bütünlüğüne kavuştuğunu söyledi.
Antik Smyrna Tiyatrosu'nun milattan önce 3. yüzyılda ilk olarak ahşap konstrüksiyonla inşa edildiğini, milattan önce 2. yüzyılda taş yapıya dönüştürüldüğünü belirten Ersoy, Roma İmparatorluğu döneminde de tiyatronun, yaklaşık 20 bin kişilik kapasiteye ulaşacak şekilde yeniden taş yapı olarak inşa edildiğini aktardı.
Geçidin tiyatroya izleyici giriş ve çıkışlarında kullanıldığını ifade eden Ersoy, şöyle devam etti:
"Bu geçit izleyicinin hem tiyatroya girmesi hem de dışarıya çıkmasına yardımcı olurken orta kademede bulunan oturma sıralarını da taşıyan bir altyapı unsuru. Çift amaçlı yapıldığı anlaşılıyor. Çünkü yerleşkenin batı bölümünde ana kaya olmadığı için bu alt geçidi kemerli, tonozlu bir sistemle inşa ederek izleyicilerin üzerine oturabilecekleri, oturma sıralarını yerleştirmişler. Böylece tiyatronun depremler sırasında batıya doğru yönelmesini engellemeye çalıştıkları anlaşılıyor."
Geçit zemininin, basamaklı ve her bir basamak arasında "sahanlık (merdivende basamaklar arasındaki geniş alan)" olacak şekilde tasarlandığını aktaran Ersoy, bunun giriş ve çıkışlarda izdihamı önlemek amacıyla yapıldığının anlaşıldığını belirtti.
- Gladyatör dövüşlerine de sahne olmuş
Antik dönemin en önemli etkinliklerinden birinin gladyatör dövüşleri olduğunu kaydeden Ersoy, şöyle devam etti:
"Batı'da, Avrupa antik kentlerinde genellikle bu amaca dönük birçok arena yapılıyor. Yunanistan ve Anadolu'da ve daha doğuda ise gladyatör dövüşleri için özel yapılmış yapılar olmadığından, tiyatro ve stadyumlar bu amaçla kullanılıyor. Smyrna Tiyatrosu'nun da gladyatör dövüşleri için kullanıldığını yazıtlardan öğrenebiliyoruz."
- "700 yıl boyunca kullanıldı"
Smyrna Tiyatrosu'nda, sahnenin önünde yer alan orkestra alanının suyla doldurularak deniz savaşlarını temsil eden oyunların da sahnelendiğini değerlendirdiklerini aktaran Ersoy, şöyle konuştu:
"Geçen sene izini tespit ettiğimiz, bu sene de izini büyüttüğümüz bir su kanalı yoluyla, orkestra alanının suyla doldurularak deniz savaşlarını resmeden, onu tasvir eden birtakım savaş oyunlarının da sahnelendiğini anlıyoruz. Su balesi gibi koreografi içeren bazı etkinlikleri de desteklemiş olmalı. Antik dünyada Roma'nın talep ettiği bütün oyunlar Smyrna Tiyatrosu'nda da oynandı, 700 yıl boyunca bu tiyatro kullanıldı."
-"Burada tiyatro oyunları, müzikal etkinlikler yapılabilir"
Tiyatronun çalışmalar tamamlandığında sanat etkinliklerine ev sahipliği yapabileceğini de kaydeden Ersoy, sözlerini şöyle tamamladı:
"Çalışmalarımız tamamlandığında Akdeniz'in en büyük tiyatrolarından birine ulaşmış olacağız. Bu büyüklükte bir tiyatronun ortaya çıkması için finansal desteğin, önemli ölçüde olması gerekir. Bu desteğin sağlanması halinde 5 yıl içerisinde buradaki tiyatroda kazı çalışmalarının tümüyle tamamlanacağını düşünebiliriz. Tiyatronun, antik dönemdeki kurgusunun modern zamanlarda da devam etmesini arzularız. Burada, tiyatro oyunlarının yanı sıra müzikal etkinlikler de olabilir."