BAHTİYAR ABDÜLKERİMOV - Özbekistan'da Ramazan ve Kurban bayramlarında "Fatiha", "gelin selamı" ve "gelin görme" geleneği öne çıkıyor.
Dini bayramların özel bir yer tuttuğu Özbekistan'da aileler, erken saatlerden itibaren bayram hazırlıklarına başlıyor.
Ülkede, bayram günlerinde öncelikle aile büyükleri ile köyün yaşlıları ve hastalar ziyaret edilirken bayramda kabir ziyaretleri gelenek haline gelmiş durumda.
Ramazan ve Kurban bayramlarında uygulanan "gelin görme", "gelin selamı" ve "Fatiha" adetleri, kuşaktan kuşağa aktarılarak yüzyıllardır yaşatılıyor.
Özbeklerde bayram öncesi cenazesi olan ailelere "Fatiha" olarak adlandırılan taziye ziyaretleri yapılırken evlendikten sonraki ilk bayramını kutlayan genç ailelere "gelin görme" ziyaretleri gerçekleştiriliyor.
Özbeklerde dini bayramlarda yapılan kabir ziyaretlerinin yanı sıra "Fatiha" olarak bilinen adete göre Özbek aileler, yakınlarından birinin vefatından sonraki ilk Ramazan ve Kurban bayramlarında evlerinde sofra kuruyor. Bayram günlerinde cenaze evini ziyaret edenler, ev sahibine bir kez daha taziyelerini bildiriyor, ardından sofraya oturup ölenin ruhuna Fatiha okuyor.
Ev sahibi, gelenlere Özbek pilavı ikram ederken konuklar da sofraya konulan yemek ve tatlılardan tadarak evden ayrılıyor.
- "Gelin görme" ve "gelin selamı" adetleri
Özbekistan’da evlendikten sonra ilk bayramlarını kutlayacak genç ailelerde bayram günlerinde "gelin görme" ve "gelin selamı" adeti yaşatılıyor.
Buna göre, yeni gelini olan aileye akrabalar ve mahalle sakinleri "gelin görme" ziyareti yapıyor.
Yeni gelin olan Özbek kızı da başlarının üzerine attıkları beyaz yazmayı iki ucundan tutarak yüzlerini gösterecek şekilde yukarı kaldırıyor ve bayramda kendilerini ziyarete gelenleri eğilerek 3 kez selamlıyor. Misafirler de geline "çok yaşa", "mutluluğun daim olsun", "Allah bir yastıkta kocatsın" gibi iyi dileklerde bulunuyor.
Daha sonra gelin, mahallenin büyüklerine kendi diktiği el işlemeli mendil veya yazma, mahalle çocuklarına da hazırladığı şekerleri ikram ediyor.
Misafirler, evin yeni gelininin hazırladığı bayram sofrasına oturarak yemek ve tatlıları tadıyor, ardından da yeni ailenin mutluluğu için dua ediyor.
- "Bayramlarda evimiz ve avlumuz çocuk ve torunlarımızla doluyor"
AA muhabirinin ziyaret ettiği bir ailenin büyüğü 85 yaşındaki Sabırhoca Narhocayev, dini bayramların Özbek ailelerin hayatlarında özel önem taşıdığını belirtti.
Narhocayev, bayram günlerinde tüm çocuk ve torunlarının kendilerini ziyaret ettiğini söyleyerek kendisinin de bayram namazından sonra eve dönerken şekerleme alarak bayramlıkla birlikte torunlarına dağıttığını anlattı.
Eski Sovyetler Birliği döneminde dini bayramların ailelerde gizlice kutlandığını dile getiren Narhocayev, Özbekistan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından Ramazan ve Kurban bayramlarını açıkça kutlamaya başladıklarını kaydetti.
Narhocayev, "Bağımsızlıkla birlikte dini bayramlarımıza da yeniden kavuştuk." dedi.
Sabırhoca’nın eşi 84 yaşındaki Marifat Narhocayeva da Özbek ailelerin bayram hazırlıklarına sabah saatlerinden başladığını, evin gelini veya kızının sabahın erken saatlerinde kalkarak evin avlusunda temizlik yaptığını ifade etti.
Ardından ailenin kadınları tarafından bayram sofrası için hazırlıklara başlandığını anlatan Narhocayeva, bayram gününde ilk olarak ailenin büyükleri, yaşlı ve hastaların ziyaret edildiğini belirtti.
Narhocayeva, bayramların aile fertleri ve akrabalar arasındaki birlikteliği daha da pekiştirdiğini ifade ederken "Bayramlarda evimiz ve avlumuz çocuk ve torunlarımızla doluyor. Bu da bizleri çok sevindiriyor." dedi.