TBMM (AA) - ALPER ATALAY - TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, ABD Kongresinde yasama, denetim ve bütçe süreçlerini inceleyerek, kitap haline getirdi.
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, ABD Kongresinin, ABD devlet sistemi içindeki konumu, rolü ve diğer kuvvetlerle ilişkisini kapsayan bir araştırma çalışması yaptı.
"ABD Kongresinde Yasama, Denetim ve Bütçe Süreçleri" adı altında kitaplaştırılan araştırma, milletvekillerine de dağıtıldı.
Kitabın ön sözünü ise TBMM Başkanı Mustafa Şentop yazdı. Hükümet sistemi tartışmalarının yakın siyasi tarihi yoğun bir şekilde meşgul ettiğini anımsatan Şentop, yaşanan her siyasi veya ekonomik krizin sistem tartışmalarını biraz daha alevlendirdiğini ve Türkiye'yi kriz üreten yapısal sorunları aşabilmek için yeni arayışlara sevk ettiğini belirtti.
Türkiye'nin dünyadaki farklı hükümet sistemi örneklerini detaylı bir şekilde inceleyerek ve tartışarak kendine özgü bir hükümet sistemi modeli ürettiğine işaret eden Şentop, 24 Haziran 2018'de yapılan seçimlerin ardından Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçildiğini hatırlattı. Şentop, Türkiye'de hayata geçen yeni sistemin işlerliğinde kritik unsurlardan birisinin TBMM'nin üstleneceği rol olacağını kaydetti.
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı tarafından hazırlanan araştırmada, ABD Kongresinin yasama, denetim ve bütçe süreçleri ayrıntılı bir şekilde inceleniyor.
Araştırmada yasama, yürütme ve yargı organları, organlar arası ilişkileri şekillendiren kuvvetler ayrılığı ilkesi, kongrenin yapısı, kongre üyeliği ve kongrenin çalışma takvimi gibi temel konular; kongre komisyonlarının yapı ve işleyişi ile genel kurulların çalışma usul ve esasları ortaya konuluyor. Araştırmada, ABD federal bütçesinin hazırlanması, bütçenin uygulanması ve denetlenmesinde kongrenin rolu de ele alınıyor.
Kongrenin yasama ve denetim faaliyetlerine ilişkin usul ve esaslarının incelendiği araştırma, kongrenin kendine has birçok özelliğe sahip olduğunu ortaya koyuyor.
Kitaplaştırılan araştırma, "anayasal organlar ve kuvvetler ayrılığı", "kongre üyeliği", "kongre liderliği", "disiplin cezaları", "kongrenin çalışma takvimi", "tutanak hizmetleri", "kanun teklifleri", "ana hatlarıyla kanun yapım süreci", "Temsilciler Meclisinde komisyonlar", "senatoda komisyonlar", "genel kurul", "kongrenin denetim araçları", "senatonun üst düzey kamu görevlilerinin atanmasındaki onay yetkisi", "federal bütçenin kongrede görüşülmesi" bölümlerinden oluşuyor.
ABD Kongresinin, Temsilciler Meclisi ve Senatodan oluşan çift meclisli bir parlamento olduğuna yer verilen araştırmada, Kongreye ait yetkilerin bir kısmının münhasıran Temsilciler Meclisi, bir kısmının ise sadece Senato tarafından kullanılabildiği, kimi yetkilerin de her iki meclisin birlikte kullanabileceği yetkiler olduğu ifade ediliyor.
- Kanun yapım süreci
Araştırmada, yasama yetkisinin Anayasa ile münhasıran kongreye verildiği belirtilerek, "Kongrenin iki kanadı olan Temsilciler Meclisi ve Senato üyeleri bu yetkiyi kullanan asli aktörlerdir. Her kanadın kongre üyesi, kanun tekliflerini üyesi olduğu meclise sunabilir. Bu asli üyeler dışında, delege ve komisyonerlere de kanun teklif etme yetkisi verilmiştir." denildi.
Meclislerde kanun yapım sürecinin ele alındığı araştırmada, "Her iki meclisin de kendi içtüzüğünü yapma hakkı Anayasa ile tanımlanmıştır. Meclislerin kuralları ve teamülleri açısından bir değerlendirme yapıldığında Temsilciler Meclisinde çoğunluğun yasama sürecinde daha etkin olduğu ve nispeten hızlı bir yasama sürecine sahip olduğu görülmektedir. Senatoda ise konuşarak engelleme mekanizmasının varlığı ve etkinliği sebebiyle hızdan ziyade müzakereler ön plana çıkmakta ve çoğunluk partisinin azınlık partisiyle ve bireysel olarak senatörlerle uzlaşması gerekmektedir." tespitine yer verildi.
Yasama sürecinin her iki mecliste de parti liderleri tarafından koordine edildiğinin vurgulandığı araştırmada, "Temsilciler Meclisindeki parti liderleri siyasi gündemi ve hangi kanun tekliflerinin Genel Kurulda görüşüleceğini belirlemede önemli yetkilere sahiptir. Senatoda ise çoğunluk partisinin gündemi belirlemede nispeten daha az aracı vardır. Bu nedenle de çoğunluk partisinin işlerin yürütülmesinde azınlık partisiyle müzakere etmesi gerekebilmektedir." ifadesi kullanıldı.
Araştırmaya göre, ABD'de kanun yapım süreci dört aşamadan oluşuyor. Bunlar; kanun teklifinin verilmesi ve komisyona havalesi, komisyonda görüşülme, genel kurullarda görüşme ve uzlaşma komisyonu ile başkanın onayı aşamalarından oluşuyor.
ABD'de bütçenin hazırlanması ve kongreye teklif edilmesinin yürütme organının görevi olduğu belirtilen araştırmada, "Bu aşamada en temel birim Başkanın Yönetim Ofisine bağlı en büyük birim olan ve 2015 itibarıyla 465 personele sahip olan Yönetim ve Bütçe Ofisidir. Bu birim, bütçeyle ilgili konularda başkana destek hizmeti sunmakta, Başkan adına bütçe teklifini hazırlamakta ve bütçenin uygulanmasını yürütmektedir." denildi.