FATMA ESMA ARSLAN - Dünyanın en zengin kıyı şeridine sahip ülkelerinden Senegal'de geleneksel balıkçılık, artan sanayileşmeye rağmen toplumun ana geçim kaynaklarından biri olmaya devam ediyor.
Yaklaşık 718 kilometrelik kıyı şeridinin yanı sıra Senegal, Gambiya, Sine Saloum ve Casamance ırmaklarından da beslenen Senegal, balıkçılık açısından dünyanın en zengin alanlarından biri kabul ediliyor.
"Upwelling" ismiyle bilinen derin ve soğuk okyanus sularının yüzeye çıkması da Senegal sularındaki biyolojik çeşitliliği zenginleştiriyor.
Senegal Balıkçılık Bakanlığı verilerine göre, nüfusun yarısından fazlasının kıyı kentlerinde yaşadığı ülkede balıkçılık, gayrisafi yurt içi hasılanın yaklaşık yüzde 3,2'sini oluşturuyor.
Balıkçılık, doğrudan 53 bin, dolaylı olarak da 600 binden fazla kişinin ekmek kapısı olurken bu rakam Senegal'in çalışan nüfusunun yüzde 15'ine karşılık geliyor.
Son 5 yıldır, her yıl ortalama 450 bin ton balık avlanılan Senegal, yıllık ortalama 530 bin ton balık çıkarılan Nijerya'nın ardından Batı Afrika'nın en büyük 2. balık üreticisi konumunda bulunuyor.
Dakar merkezli "Kıyı ve Deniz Bölgesinin Korunması için Bölgesel Ortaklık (PRCM)" isimli örgütün 2021 verilerine göre, Senegal'de yıllık kişi başı ortalama 29 kilogram balık tüketiliyor. Bu rakam, Batı Afrika ortalamasının yaklaşık 2 katına tekabül ediyor.
- Rengarenk ahşap tekneler her sabah denize açılıyor
Balıkçılık 2021'de ülkeye 400 milyon dolar gelir sağlarken ihracatın da yüzde 10,2'sini oluşturuyor.
Balık ihracatı endüstriyel balıkçılıkla sağlanırken iç piyasadaki talep de geleneksel balıkçılıkla karşılanıyor.
Dakar, Saint-Louis, Kaya, Joal-Fadiouth, Mbour, Rufisque ve Bargny gibi kıyı şeridindeki kentlerde irili ufaklı binlerce balıkçı teknesi, otel, market ve restoranlara taze balık temin etmek için her gün denize açılıyor.
Ülkede geleneksel balıkçılıkta kullanılan kayıtlı toplam 25 bin balıkçı teknesi olduğu tahmin ediliyor.
Dakar'ın Yoff semtindeki balıkçı köyünde de hareketlilik sabahın ilk ışıklarında başlıyor.
"Pirogue" adı verilen rengarenk boyanmış yüzlerce ahşap balıkçı teknesi, gün doğarken kıyıdan ayrılıyor.
Kimi zaman dini liderlerin resimleri, kimi zaman sahiplerinin isimleri kimi zaman da geleneksel motiflerin süslediği tekneler, denizde adeta renk cümbüşü oluşturuyor.
Öğleden sonra karaya dönmeye başlayan tekneler, tuttukları balıkları at arabalarıyla soğuk hava depolarına ya da hemen orada kurulan balık pazarına gönderiyor.
- Balıkçılardan kadın ve yaşlılara "jest"
Bazı tekneler ise birkaç geceyi açık denizde geçirerek daha çok balıkla kıyıya çıkıyor. Balıkçı Mamadou Dia, 3 geceyi denizde teknesinde geçirdiğini söylüyor.
Sabahın erken saatlerinde sahile dönen Dia, "Hava çok rüzgarlı olduğu için diğer balıkçılar açılmak istemedi, ben de bu fırsatı değerlendirip çıktım. Ne kadar az tekne çıkarsa balık o kadar bol oluyor. Geceyi teknede geçirmek kolay değil ama 300 kilodan fazla balık getirdim." diyor.
Dia ve beraberindekiler, teknedeki balıkları at arabalarına taşırken kenarda bekleyen bir grup dikkati çekiyor.
Kadın ve yaşlılardan oluşan bu grup, Dia'nın teknesindeki büyük ve pahalı balıklar taşındıktan sonra geriye kalan nispeten daha ucuz balıkları sabırla bekliyor.
Karaya çıkan neredeyse her balıkçı teknesi, satacağı balıkları taşıdıktan sonra muhakkak kadın ve yaşlılara birer ikişer ücretsiz balık veriyor.
Her gün sabah namazından sonra balıkçı köyüne gelen emekli terzi Balle Ndioye, karnını bu balıklarla doyurduğunu belirtiyor.
Ndioye, "Her gün namazı kılıp arkadaşlarla buraya geliyoruz. Emekliyim, çalışacak işim yok evde de duramıyorum. Karşımızda deniz, hem sohbet ediyoruz hem de o gün kısmetimize düşecek balıkları bekliyoruz. Buradaki her balıkçı muhakkak bizlere az çok demeden ikramda bulunuyor. Günlük yiyeceğimiz çıkıyor." ifadelerini kullanıyor.
- Erkekler yakalıyor, kadınlar satıyor
Sabah denize açılan teknelerin büyük bir kısmı hava kararmaya yakın sahile dönüyor.
Tekneler karaya çıktıktan sonra hemen orada kadınların kurduğu balık pazarından sesler yükselmeye başlıyor.
Toptan alıcılara gitmeyen balık ve deniz ürünleri, bölge halkının ihtiyacını karşılamak için küçük tezgahlarda satışa çıkıyor.
Nijeryalı Livinus Abadaki, sık sık pazara uğradığını belirterek "En taze balıklar burada oluyor. Hem fiyatlar uygun hem de bu ortamı seviyorum. Güzel bir iş bölümü var, erkekler yakalıyor, kadınlar satıyor" diyor.