FATMA ESMA ARSLAN - Nijer'de 26 Temmuz'da askerin yönetime el koymasının ardından Batılı ülkeler ve bölgesel örgütler, darbenin seyrini tersine çevirmek için var gücüyle uğraşıyor.
Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum'un darbeyle devrilmesi özellikle sadece eski sömürgeci Fransa'yı değil Batılı ülkeleri de endişeye sürüklerken, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ve Afrika Birliği de tüm bölgeyi etkisi altına alan darbe hükümetlerine artık bir son vermek istiyor.
Kendilerine Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) ismini veren cuntanın darbe bildirisi okumasıyla, Washington yönetiminin Nijer ile işbirliklerini askıya alması tehdidi arasında geçen 15 dakika Nijer'in Batı için önemini bir kez daha gözler önüne serdi.
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock da aynı gün Nijerli mevkidaşı Hassoumi Massoudou ile görüşmesinin akabinde yayımladığı bildiriyle darbeyi sert biçimde kınadı.
Darbeyi ilk kınayan ülkeler arasında yer alan Fransa da Nijer'e yönelik tüm mali yardımları askıya aldı.
ECOWAS'ın da darbe bildirisi okunmadan çok önce, hatta darbenin ilk saatlerinde hızlı bir kınama açıklaması yayımlaması, Nijer'deki darbenin bölgedeki diğer darbelerden farklı olduğunu gösterdi.
Batı Afrika'da 2020'den bu yana yapılan 5 darbe karşısında kınama açıklamaları ve bazı hafif yaptırımlardan daha fazlasını yapmayan Batılı ülkeler, bugün Sahel bölgesindeki en önemli müttefikini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırken ECOWAS da yeni bir cunta hükümetine geçit vermek istemiyor.
- Fransa'nın 1500 askeri bulunuyor
Daha önce Mali'deki Barkhane Operasyonu'nda transit bir üs görevi üstlenen Nijer, bugün Mali ve Burkina Faso'daki darbelerin akabinde Fransa'nın bölgede asker konuşlandırabildiği Çad'ın yanı sıra tek ülke haline geldi.
Cumhurbaşkanı Bazum'un uluslararası toplumla işbirliği yapması ve Rusya'ya mesafeli tavrı, onu Fransa'nın bölgedeki en önemli müttefiki haline getirdi.
Zira Fransa Mali'de sonlandırdığı Barkhane Operasyonu unsurlarının bir kısmını Nijer'in başkenti Niamey'de yeniden konuşlandırdı.
Niamey'deki Avrupa ve ABD ile ortak kullanılan 101 Niamey askeri üssü, 5 adet MQ-9 Reaper insansız hava aracı ve 3 Mirage savaş uçağına ev sahipliği yapıyor.
Nijer'de toplam asker sayısı 1500'i bulan Fransa, özellikle de Mali sınırı yakınlarındaki Ouallam ve Ayorou'da Nijer Silahlı Kuvvetleriyle ortak operasyonlar düzenliyor.
- ABD'nin 110 milyon dolarlık İHA üssü
ABD'nin Nijer'de milyon dolarlık yatırım yaptığı ve bölgeden istihbarat toplamasına olanak veren bir insansız hava aracı (İHA) üssü bulunuyor.
Agadez kenti yakınlarındaki "Niger Air Base 201" isimli İHA üssü, ABD'nin Cibuti'deki daimi üssünden sonra Afrika'daki en büyük ikinci üssü konumunda yer alıyor.
İnşaatı ve finansmanı ABD'ye, mülkiyeti ise Nijer ordusuna ait üs, yüksek teknolojili uydu iletişim sistemleriyle 2019'dan bu yana hizmet veriyor.
İnşası için 110 milyon dolar, yıllık bakımı için ise 30 milyon dolar harcayan ABD, söz konusu üssü, Sahel'deki ana istihbarat ve gözetleme merkezi olarak kullanıyor.
ABD'nin Nijer'de yaklaşık 1000 askeri bulunuyor.
- Almanya: Sahel'deki angajmanın odak noktası
Fransa ve ABD'ye nazaran bölgede daha sınırlı bir askeri varlık gösteren Almanya'nın Nijer'de yaklaşık 100 askeri görev yapıyor.
Almanya Savunma Bakanı Boris Pistorius, nisanda ülkeye düzenlediği ziyarette "Gelecekte Sahel'deki askeri angajmanımızın odak noktası Nijer olacak." ifadesini kullanmış ve Sahel bölgesinin güvenliğinin Almanya'nın özel ilgi alanına girdiğini söylemişti.
Almanya, Mayıs 2024'e kadar Avrupa Birliği (AB) Askeri Ortaklık Misyonu'na (EUMPM Niger) 60 asker gönderme kararı almıştı.
Nijer, Birleşmiş Milletler (BM) Mali Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonunun (MINUSMA) Mali'den çekilmesinde de kilit rol oynuyor.
Almanya da dahil MINUSMA'da askeri bulunan birçok ülke, askerlerini Niamey'deki askeri hava üssü aracılığıyla çekmeyi planlıyor.
Mali'deki MINUSMA unsurların hava yoluyla Nijer'e getirilmesi planının cunta hükümetiyle işleyip işlemeyeceği ise bilinmiyor.
- Darbecilere 1 hafta süre
ECOWAS, dün düzenlediği olağanüstü zirvede, Nijer'deki cuntaya Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum'u serbest bırakması ve Bazum'un görevine tekrar başlaması için 1 hafta süre vermişti.
ECOWAS, bu süre zarfında taleplerinin karşılanmaması durumunda askeri müdahale de dahil her seçeneği değerlendireceklerini duyurmuştu.
ECOWAS'ın askeri gücünün böyle bir müdahale için yetersiz kalacağı, bu nedenle Fransa ve ABD'den de destek alınacağı öne sürülüyor.
- Nijer'deki darbe
Nijer'de Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, 26 Temmuz'da Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı unsurlarınca alıkonulmuş ve o akşam asker yönetime el koyduğunu duyurmuştu.
Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Omar Tchiani, 28 Temmuz'da Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) isimli cuntanın liderliğini üstlendiğini ve geçiş hükümetinin başına geçtiğini açıklamıştı.
Bir önceki Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou'nun "sırdaşı" olarak bilinen ve Abdourahmane ismiyle de anılan Tchiani, yaklaşık 10 yıldır Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı olarak görev yapıyordu.
Bazum, 26 Temmuz'dan bu yana şahsi konutunda tutuluyor.