ABD'de Biden ile bir kez daha gündeme gelen azil süreci nasıl işliyor?

DİLDAR BAYKAN ATALAY - ABD Başkanı Joe Biden hakkında Temsilciler Meclisi Başkanı Cumhuriyetçi Kevin McCarthy'nin "azil soruşturması" çağrısı ülkenin gündemine otururken, ABD'de başkanın azledilmesi uzun bir süreç gerektiriyor.

ABD'de "fırtınalı" geçen Donald Trump'ın başkanlığı süresince iki kez azil soruşturmasıyla karşı karşıya kalmasının ardından bu kez Biden hakkındaki azil soruşturması gündemde.

Trump hakkındaki azil soruşturmalarının "siyasi" olduğunu savunan Cumhuriyetçiler, daha önce sıklıkla Kongre'de çoğunluğu kazanmaları durumunda Biden hakkında azil soruşturması başlatacaklarını dile getirmişti.

Cumhuriyetçilerin, 8 Kasım 2022'de düzenlenen ara seçimlerde Temsilciler Meclisi'nde çoğunluğu kazanmasının ardından Biden hakkında azil soruşturması açılması yönünde yoğun baskı oluştu.

Son olarak 12 Eylül'de Temsilciler Meclisi Başkanı McCarthy, Temsilciler Meclisi'ndeki Cumhuriyetçilerin Biden hakkında "ciddi ve güvenilir" iddialar öne sürdüğünü, azil soruşturmasını, son dönemde Biden hakkındaki iddialar üzerinde çalışan Adalet, Gözetim ile Mali Mevzuat Komitesinin ortaklaşa yürüteceğini belirtti.

- Biden'ın oğlu Hunter Biden iş ilişkilerinde babasının nüfuzunu kullanmakla suçlanıyor

Cumhuriyetçi McCarthy, kolay almadığı bu kararın partisiyle ilgisi olmadığını ifade ederek, "Temsilciler Meclisi Komitesine, Başkan Biden hakkında görevi kötüye kullanma nedeniyle resmi azil soruşturması açılması çağrısında bulunuyorum." diye konuştu.

McCarthy, Biden'ın başkan yardımcılığı döneminde görevini kötüye kullandığını, bu vesileyle oğlu Hunter Biden'ın babasının nüfuzunu iş ilişkilerinde imtiyaz elde etmek için kullandığını iddia etti.

Biden'ın başkanlık döneminde de "ailesine özel muamele" edildiğini savunan McCarthy, "Amerikan halkının kamu görevlerinin satılık olmadığını bilmesi gerekiyor." dedi.

McCarthy, Biden hakkında, "Görevi kötüye kullanma, adaletin işleyişini engelleme ve yolsuzluk" iddiaları bulunduğunu vurguladı.

- Azil süreci nasıl işliyor?

AA muhabiri, ABD'deki azil sürecinin nasıl işlediğini ve daha önce azil süreciyle karşılaşan ABD başkanlarına ilişkin bilgileri derledi.

ABD Anayasası, başkanın yargılanması ve suçlu bulunması durumunda görevden alınmasına izin veriyor. Ancak bugüne kadar ülke tarihinde hiçbir başkan bu şekilde görevinden alınmadı.

Anayasaya göre, "vatana ihanet, rüşvet ve diğer büyük suç ile kusurlu davranışları sergileyen" başkan yargılanabiliyor. Bu süreç için ilk adımda en az bir Temsilciler Meclisi üyesi Adalet Komitesine başvuru yapıyor. Başvuru komitede kabul edilirse komisyonda hazırlanan taslak Temsilciler Meclisi'nde oylamaya sunuluyor.

Dava taslağının, Temsilciler Meclisi üyelerinin çoğunluğunun oyunu alması gerekiyor. Burada salt çoğunluğun kabul oyu vermesi durumunda süreç Senato'ya geçiyor.

Dosya Senato'ya gittiğinde de Senato üyeleri jüri görevini, Yüksek Mahkeme Başkanı yargı sürecinin başkanlığını, Temsilciler Meclisi'ndeki bir grup milletvekili de savcılık görevini yerine getiriyor. Yargılanan başkanın ise savunma avukatı bulunuyor.

Yargılama sürecinin sonucunda Senato'da oylama yapılıyor. Bu oylamada 100 sandalyeli Senato'nun üçte ikisinin (en az 67 üyenin) yargılanan ABD başkanını suçlu bulması durumunda başkan görevinden azlediliyor. Azille birlikte başkanın yerine başkan yardımcısı görevi devralıyor.

- Biden Temsilciler Meclisi'nde dezavantajlı, Senato'da avantajlı

Şu anda ABD Temsilciler Meclisi'nde 222 Cumhuriyetçi, 212 Demokrat vekil bulunuyor. Bu duruma bakılırsa Biden'ın azil soruşturması dosyasının Temsilciler Meclisi'nden geçmesine kesin gözüyle bakılıyor.

Ancak Senato'da 49 Cumhuriyetçi, 48 Demokrat ve 3 bağımsız senatör bulunuyor. Bağımsız senatörlerin de Demokratlar ile birlikte hareket ettiği göz önüne alındığında, Senato'daki çoğunluğu elinde tutan Demokratlar avantajlı görünüyor.

- Azil sürecine giren ilk başkan Andrew Johnson

ABD tarihinde görevinden uzaklaştırılarak yargılanması gündeme gelen ilk devlet başkanı 1865-1869 tarihlerinde Andrew Johnson oldu.

Demokrat Partili Johnson, Amerika iç savaşının ardından Cumhuriyetçi Savaş Bakanı Edwin Shanton'ı görevden aldı. Temsilciler Meclisi ise Johnson'ın bu davranışını "federal yasaların ihlali" olarak niteledi ve olayı Senato'ya taşıdı.

Johnson'ın görevinden uzaklaştırılması için o dönem 36 senatörün devlet başkanının suçlu olduğuna dair oy vermesi gerekiyordu, ancak bu sayı 35'te kaldı ve Johnson görevine devam etti.

- Clinton azil sürecinde ikinci başkan

1998'de Beyaz Saray stajyeri Monica Lewinsky ile ilişkisi ortaya çıkan ABD Başkanı Bill Clinton, başkanlık yeminine rağmen yalan söylediği ve adaleti engellediği suçlamasıyla azil sürecine maruz kaldı.

O dönem Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Temsilciler Meclisi, Clinton için azil sürecini başlattı. Ancak Senato'da azil için gereken üçte iki çoğunluk sağlanamadığı için Clinton görevine devam etti.

- Azil sürecinde istifa etti

Ülke tarihindeki bir başka azil olayı ise 1970'lerde gündeme gelmişti. Watergate skandalının ortaya çıkmasıyla dönemin Cumhuriyetçi Başkanı Richard Nixon hakkında "Demokratları sabote ettiği, yargıyı yanılttığı, delil kararttığı" iddialarıyla yargı süreci başladı.

Nixon, azledilmesi ihtimali artınca yargı süreci devam ederken istifa etti.

- Trump iki kez azil soruşturmasıyla karşı karşıya kaldı

Görevindeki 4 yılı "fırtınalı" geçen Trump da ülke tarihinde azille karşı karşıya kalan dördüncü, iki kez üst üste azil soruşturmasıyla karşı karşıya kalan ilk ABD başkanı oldu.

Demokratların Eylül 2019'da kendisine karşı başlattığı azil soruşturmasında Trump, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile temmuzda yaptığı telefon görüşmesinde, siyasi rakibi Demokrat Joe Biden'a karşı koz elde etmeye çalışmakla suçlandı.

Yaklaşık 5 aylık süreçte Temsilciler Meclisi'nde Aralık 2019'da iki azil maddesiyle suçlanan Trump, 5 Şubat 2020'de Senato'da yapılan oylama sonucunda her iki suçlamadan da aklandı.

- Trump Kongre baskınının ardından ikinci kez azille karşı karşıya kaldı

Trump hakkında ikinci soruşturma, ABD tarihine damga vuran 6 Ocak 2021 Kongre baskınının hemen ardından geldi.

Temsilciler Meclisi İstihbarat Komitesince hazırlanan ve Trump'ın "isyana teşvik" ile suçlandığı azil maddesi, 14 Ocak 2021'de Temsilciler Meclisi'nde kabul edildi.

Başkanlık görevini 20 Ocak 2021'de Biden'a bırakan Trump, 13 Şubat 2021'de Senato'da yapılan oylamada hakkındaki suçlamadan aklandı.